Join Date: Jan 2007
Location: Nederland
Age: 41
Rep Power: 20 
|
ԳՈՂԳՈԹԱՅԻ ԾԱՂԻԿՆԵՐ
(Շարունակելի)
Դանիել Վարուժան
16. ՄԵՔԵՆԱՆԵՐԸ
Արեգակին մեջ ամրան, որուն բոցով կը մըրրկին
Արծաթացոլ գըմբեթներն ու տանիքները Քաղքին,
Կը ցըցվի բա՛րձըր կատարը գործատան մըշտագոռ:
Մուխը բարդ բարդ կը պոռթկա բուխերիկեն լայնորկոր`
Ճակատն երկնի ծեփելով կարծես կուպրով թանձրամած:
Կը սողոսկին շոգիներ պատերուն շուրջը քըրտնած.
Ու կը մըռնչե գործատունն ընդերքներեն բոցավետ:
Մենք, ո՛վ Ընկեր ջահակիր, այնտե՛ղ մըտնենք քեզի հետ,
Մենք սերմանող մըրըրկի, տառապանքի հընձողներ:
Օ՜, ի՛նչ ժըխոր, ի՛նչ պայթում. ալիքն օդին ջերմաջեր
Մարմինս ամբողջ ողողեց ծըծումբի պես հոսանուտ::
Ի՜նչ թավալում ահավոր զանգվածներու մառախլուտ…
Հազարավոր բանվորներ մըկանունքով կը ստեղծեն`
Ողջագուրված` պողպատին, բիրտ ուժին հետ համորեն,
Կը ծառանան բոցին հետ, ու մոխիրին հետ կ’իյնան,
Ու կը պըրկեն, կը կըրծեն, ու կը կըռփեն հաղթական`
Մինչև որ նյութն ապստամբ գեղ ու արժեք կը ստանա,
Հոն բուրդն ըլլա` լուսակիզ, քըրտինքն ըլլա` շափյուղա:
Եվ կը մըռընչե Աշխատանքն, Աշխատանքն հոն կը ստեղծե
Իբրև վիշապ` բըռնըված օձագալար երկունքե:
Փողրակներուն ընդմեջեն, մինչև չորս ծագն Աշխարհին,
Կը հոսին միշտ ծութ առ ծուփ տաք ալիքներն ոսկիին:
Մեքենաներն հոս կ’իշխե՛ն ըղեղին վրա մարդերուն`
Իբրև հրեշներ վիթխարի` որջի մը մեջ մըշտարթուն:
Հաստ գըլաններ զուգարշավ, գըլուխներով ահագին,
Մինչև ձեղուն խորդալով կը ծառանան. կ’ընկըղմին
Հետո իրենց կըլանող անդունդին մեջ մըթապատ:
Դատարկին մեջ սուլելով կը թավալին անընդհատ
Հըսկայածիր անիվներ, ու ակռանին իրարու
Լինդերու մեջ մըխըրճած` կ’ոռնան նըման շուներու:
Փոկերը պիրկ կը ձըգվին ճախարակե ճախարակ,
Ու կը հոսին խըժալուր` ջըրվեժներու պես արագ
Լիսեռներու գոգավոր շըրջանակին ընդմեջեն.
Մեքենական կազմվածքին անոնց ջիղերն են հրեղեն`
Որոնցմե մին թե բեկտի` աշխարհներն այդ ներդաշնակ
Կը ջախջախեն մեկըզմեկ, աստղափըշուր, եղերգակ,
Գուժելով մահն Ոսկիին, և փըրկությունը Ույժին:
Կարկահներու անհամար կըկոցներուն մոլեգին
Մեջեն կ’անցնին պատառները բուրդերուն մեծաշահ.
Գեղմը փափուկ, ձյունեղեն, ատամներով պողպատյա
Կը հոշոտվի գեղագեղ` անբըծության նըմանակ.
Եվ ծվենները թըռչուն թիթեռներու պես ճերմակ`
Գըլաններու կատարին, պատերուն վըրա կը թառին,
Եվ կամ կ’իջնան լույսի պես` բանվորներու գըլուխին:
Թեռերն հետո նըրբոլոր, առեչներուն ընդմեջեն,
Ճաճանչի նըման հապըշտապ կը խուսափին ուղխորեն,
Եվ շար ի շար, լուսաբեկ, բյուրապատիկ թելերով,
Կը ջըրվեժին ճախրին վրա ճախրակներուն մըշտահոլով`
Որոնք արբշիռ կը դառնան, ու կը փաթթե՜ն, կը փաթթե՜ն
Զանոնք իրենց հաստաբեստ իրաններուն վրա շըրջկեն:
Մեկ ծայրեն մյուսը կ’եռա գործատունն այս հաղթակերտ,
Մեկ ծայրեն մյուսը կ’ոռնան մեքենաները ժըմերտ
Իրարու մեջ թավալող, և իրարմե արտալած
Աշխարհներու հանգունակ, անհունին մեջ խենթացած:
Կը զեռա վարը կաթսանգոլորշիով առլըցուն`
Ընդհատ ընդհատ պուղլով մեծ կափարիչն: որմերուն
Աղյուսներն հար արյուններ կը քըրտընին շոգիեն.
Ձեղունն ի վար կը կաթին արտասուքներ օդեղեն:
Կյանքը այստեղ կը ստեղծե խավարին մեջ մեռնելով…
Վա՛րը, հընոցն անդադար դեռ կը կատղի բոցերով,
Ոսկի՜, ոսկի՜ կը լափե, դուրս կը փըսխե միշտ մոխիր,
Եվ ծուխին հետ միասին տարածելով լույս մը հիր`
Կարծես արյուն կը ծեփե մեքենաներն ու մարդեր:
Այս գեհե՜ն մ’է, գեհե՜ն մ’է, ուր կը հուսան, ո՛վ Ընկեր,
Սա բանակները կըմախք, սա բանվորները ոսին.
Եվ միշտ ի զո՜ւր կը խընդրեն ազատությունը օդին`
Որուն մեջ խըլուրդն իսկ լույսով և բուրումով կ’արբենա.
Ի զո՜ւր անոնք կ’երազեն հողին համբույրը հըսկա
Զոր լիաբուռ սերմանողն` անմահության է հընձող.
Ի զո՜ւր կ’ուզեն, ծիտի պես, լոգանքն երկնի լուսաշող.
Աչքերն անոնց կը կուրնան արեգակի կարոտեն:
Միշտ կա երկաթն իրենց շուրջ, երկաթի ժխորն համորեն:
Մեքենա՛ն է իրենց տերն, իրենց օրենքը անեղծ,
Որ կը մռընչե անդադրում հոգիներուն մեջ տըխեղծ,
Որուն անոնք կ’աղերսե՛ն, կը ծառայե՛ն, կը հուսա՛ն,
Եվ փոշիին կ’ըմպեն ուղխն` աղբյուրին տեղ ռոշնական:
Հընոցին բոց երախեն, ժանիքներեն ճախրակին
Որպեսզի հացը կորզեն` տըվեր են կյանք գարնային:
Արդ կը տեսնեմ, ո՛վ Ընկեր, որ խորդացող այս գլաններ
Պատերն ի վեր կը զգայռեն անմարսելի արյուններ.
Եվ իրար մեջ թավալող անվակներն այս գահավեժ
Կը հափըշտակեն իրարու լինդե միսեր գեղագեշ:
Ես կը տեսնեմ այս պահուս` որ աղմուկն այս խելահեղ,
Մըշտաթավալ, շոգեմուղ մեքենաները ժանեղ
Դահիճի պես կարմի՜ր են և կը պոռթկան ձեղունին
Զիրենք ճընշող մեծ Եղեռն, անպատմելի Եղեռն հին`
Որ կը սողա կռանակուռ իրենց փորին մեջ անկուշտ:
Երեկ, Ընկե՛ր, սըրատամ սա ճախարակն արյունռուշտ
Կատաղորեն հափափեց, փըշրեց ոսկոր առ ոսկոր,
Աչքերնին լի գարունով զույգ մը կտրիճ գործավոր:
Ու դեռ կ’հոսին ծուփ առ ծուփ մինչև չորս դին Աշխարհին,
Փողրակներուն ընդմեջեն տաք ալիքներն Ոսկիին:
17. ՄԱՄՈՒՍ ԱՂՈԹՔԸ
Լիալուսնին դմ նըստած
Մամըս ալևոր կ’ընե աղոթքն իրիկվան:
Գըլխուն վերև սև չըղջիկներ կը դառնան.
Կ’ապրի սըրտին մեջ Աստված:
Շըրթունքներն իր (սո՜ւրբ վարդեր
Թոռմած առջևն Աստվածամոր խորանին)
Կը շարժին ա՛յնքան մեղմորեն` որ հոգին
Իր ըսածն ի՛նք չի լըսեր:
Ցո՛ւրտ շողին տակ լուսինին
Հանդարտորեն վար կը կախվի գլուխը ծե՜ր,
Տըխրահա՜կ, խո՜նջ, իբրև նմանիլ ան ուզեր
Մեր այս դարուն հավատքին:
Հայր մեր… Բայց չի՛ դառնար ա՛լ
Գարունն հին, մա՛մ, կալերուն երգը աղու.
Արյուն ետ չի՛ շեղիր զարկեն. վայլելու
Իղձդ արթընցավ, բայց մա՛հն ալ:
Ողջույն… բայց միշտ պիտ’ պարապ
Մընան ոսկրերդ ավյունի մեծ հոսանքեն,
Եվ մերթ բեղուն կողերուդ մեջ
Ա՛լ հին սերերն հըրատապ:
Բայց ո՛հ, գիտեմ, դուն ծարավ
Ես Երկինքին` որուն մինչ ցարդ հավտացիր,
Որուն համար մարմինըդ միշտ ծընրադիր
Հոգվույդ առջև ապրեցավ:
Երկինքը քո՛ւկդ է, ո՛վ մամ,
Քանի որ ծեր բիբերուդ մեջ դեռ անեղծ
Մընաց անոր կապույտն` ամեն ամպե զերծ.
Քանի որ, մայր բարեխնամ,
Արյունիդ հետ միասին
Ծիծերըդ հինգ զավակներու քամեցիր:
Եղար աննենգ. և բարձեդ մաս չըտըվիր
Օտարներու գըլուխին:
Եվ հիմա որ, ո՛վ հանիս,
Ճերմակ մազերդ լուսնին խառնած` մեր կրոնքին
Փուլերուն վրա կանգուն կ’մեռնիս ծեր և կին`
Պիտ’ վաղ կո՛ւյս վերածնիս:
18. ՃԻՎԱՂԸ Կ'ԱՆՑՆԻ
Գիշերվան մեջ, փողոցներեն ամայի
Կ’անցնի սարսափ մը թևին հետ հովերուն,
Եվ բարտիներն անհունորեն կը սարսռան
Աստղերուն մեջ ընկըղմած:
Շուն մը նըստած գերեզմնատան պատվարին`
Քաղքին վերև միշտ կ’ոռնա,
Ու երդին վրա խոշոր կատու մը ճերմակ
Բուխերիկին տակե հանկարծ կու տա խույս`
Կենալով մերթ ուշադիր
Քայլի մ’ըշտապ` որ թևին հետ հովերուն
Կ’անցնի կ’երթա փողոցներեն ամայի.
Կենդանացած կմախ մ’է,
Կմա՛խ մըն է լուսասփյուռ
Քողի մը սև ալիքին տակ ծածկըված:
Գերեզմանի դեղին հողերն հորդառատ
Կապիճներուն խոռոչներեն կը հոսին.
Ու ծընոտները մըսաթափ
Լըռության մեջ կը կափկափեն չարախինդ:
Ջուրի նըման` ոսկորներուն մեջ քամին
Հորձանապտույտ կը մըռընչե ու կ’անցնի:
Ճամբուն վըրա պառկող շուներն` ավելի՛
Ցռուկնին իրենց պոչերուն տակ կը թաղեն:
Գըլխուն վերև ճիվաղին
Պատուհաններն շըռընդալից կը փակվին:
Ան միշտ կ’անցնի. գարշապարներն ոսկրակուռ
Մայթերուն վրա կը հընչեն`
Ազդելով դողը մահվան
Տուներուն մեջ հոգիներուն կըծկըված:
Հոգիներուն դողահար:
Քողին ծալքերը քամիեն փըքուռույց
Փողոցն համայն կը ծածկեն,
Եվ, ագռավի թևերուն պես, կը ծըփան
Պատերն ի վեր լուռումունջ.
Եվ կըմախքին անրակներուն ընդմեջեն
Կը ջըրվեժին ժանտ թույներու փոշիներ:
Օդը, աստղերը մինչև,
Կը ժահրանա ու կը հեծե մահաբույր:
Իր ժանտաժուտ շունչին տակ
Վար կը թափին, թիթեռներու պես մեռած,
Հիր ծաղիկները նըռենվույն գեղեցիկ:
Ան միշտ կ’անցնի՜ կըրունկներով ոսկրակուռ…
Պատուհանե պատուհան
Ճրագներն ընդփույթ կը մարեն.
Եվ գետակին սագերն, հանկարծ թևաբախ,
Սարսափահա՜ր, սարսափահա՜ր կը կըռչեն:
Բայց չի՛ կենար, կ’անցնի՛ ճիվաղն ահավոր…
Մերթ ծիծաղով դիվահար
Բաց մընացած դուռե մ’երկա՜ր կը նայի,
Ու երբեմն ալ կը մըտնե նե՛րս:
…Տունն այն խեղճ`
Որ փողոցին ծայրը լըքված առանձին`
Իբրև վանդակ մ’հովերուն մեջ կը դողա`
Տեսավ անցնիլն իր շեմեն
Սարսափելի ճիվաղին,
Որ բարձրացավ սանդուխներեն զաղփաղփուն,
Ընտըրեց քա՛ջն ամենեն`
Որուն սըրտին բաբախյունները առույգ
Կը լըսվեին լըռության մեջ գիշերվան:
Մահասփյուռ քողն` իր ուսեն
Անոր վըրա տարածեց.
Ու համբույրով մ’ահավոր,
Անկողնին մեջ, խեղդեց պարմանը կարշնեղ:
Ժանտ շունչին տակ ածխացուց
Արյունն, ու սիրտը լափեց…
Հետո գընաց մըտնելու տուն մը ուրիշ`
Անցքին վըրա թողլով բաց
Հյուղակին դուռն, ու մարելով ներսն, ավա՜ղ,
Տանը ճըրա՛գը պըլպլուն:
Եվ դեռ նըստած գերեզմանատան պատին վրա
Շուն մը կ’ոռնա քաղքին վերև անընդհատ:
19. ԳԻՐՔԵՐՈՒՆ ՄԵՋ
Խոժո՛ռ գիրքեր, մե՛ծ գիքեր,
Ահա ճակատըս այսօր ձեր էջերեն
Վեր կ’առնեմ, դեպի արև՜ն,
Ու կ’անիծեմ րաբունորեն բոլորնիդ…
Բայց երկանային շողն ինչո՞ւ
Հանկարծակի աչքերուս մեջ կը սառի:
Եվ քայլերս այս, որ գիտության կրանիդե
Ապառաժեն վերամբառնալ իշխեցին,
Մարգերուն վրա ինչո՞ւ համար կը դողան:
Ո՛վ խաբեբա գիրքե՛ր, գիրքե՛ր մահաբույր,
Ես կը տեսնեմ որ ինծի
Ոչի՛նչ տըվիք, առիք ամե՛ն բան ինծմե,
Առիք գարունս և գարունն իմ հասակիս,
Առիք վարդերը ճակտիս`
Ձեր էջերուն մեջ դալկորեն թափթըփած.
Եվ ջընջեցիք Աստվածս` որուն հավատալն
Եթե իրավ պատրանք է
Սակայն ո՛չ կյանքն, այլ Մահվան
Ճշմարտությունն է պարտըվողը միայն:
Այսօր ահա, գըրկած նոճի մը տըրտում,
Գերեզմա՜նն եմ իմ սըրտիս`
Որ իր թույնով թունավորված զերդ կարիճ`
Այրեցավ իր իսկ կրակեն:
Հանդեսներու խընծիղներուն դեմ փակված
Պատուհանես` չանցա՜վ զեփյուռն Ապրիլին:
Արշալույսներն երգեցին
Եվ սըրսկեցին մարգրիտներ,
Հարսնևորները, թըմբուկով ջահակիր,
Դընելով պըսակ մը շեմիս`
Տանս առջեն կաքավեցին ու անցան:
Դուռըս փա՛կ էր, մընաց փա՛կ
Դամբարանի մը նըման`
Ուր հեգ մեռելը պառկած
Լըռության մեջ կը ծյուրի:
Ես ծյուրեցա… ո՜վ խոլություն մարդկային…
Որ մարմինիս կաթիլներովը լեցնեմ
Հոգվույս բաժակը լուսեղ:
Եվ այսօր որ ավանդական ժամուն հետ,
Եկավ Աղջիկն ըսպասված
Ծըռիլ ուսես, և գիրքիս վրա ժըպտիլ,
Շըրթներուս վրա մեռա՜ծ է
Վաղանցավոր կյանքիս համբույրը արդեն,
Համբույրն` որ հեշտ նախերգն է
Իմաստնագույն կյանքերուն,
Եվ վերցնելու համար, վայրկյա՜ն մը գոնե,
Ձեռքն իր քնքույշ, բայց ծանրացած` գարունով,
Իմ ձեռքս է տկա՜ր, դողդոջո՜ւն…
Եվ, ո՛վ վիճակ ահռլի,
Սիրտըս ծովուն ափին լըքված խեփորն է`
Որուն մեջի կենդանին
Արդեն մեռա՜ծ է շատոնց:
(Շարունակելի)
|
