Join Date: Jan 2007
Location: Nederland
Age: 41
Rep Power: 20 
|
ԳՈՂԳՈԹԱՅԻ ԾԱՂԻԿՆԵՐ
(Շարունակելի)
Դանիել Վարուժան
20. ԴԱԴԱՐ
Միջօրեի դադարն է գեհենամռունչ գործատան.
Ինչպես վիշապ մը թըմրած` կը նիրհե հընոցը տիտան,
Բուխերիկին կլափին մեջ պահ մը ծուխն է խեղդըվեր.
Ներսը գլանները արշավ, և անիվներն ընդհոլով
Հանկարծ կեցեր են` իրենց ընթացքին մեջ խոկալով.
Այդ անդորրին մեջ միա՛յն կարծես կ’ըլլան լըսելի
Մեքենական ճախրանքին հոգնած հևքերն ահռելի:
Ընկե՛ր, թույլ տուր շողշողա երկաթներուն գագաթին
Բանվորներուն քիրտն առատ, գոհարն իրենց ճակատին.
Թույլ տուր որ ներս մոռացվող արևուն մեջ, թռչըտուն,
Զըմրուխտ ճանճերը բըզզան` հեգնելով կյանքը մարդուն,
Կանգնե՛ դուն մայր-դըրան քով. Տե՛ս պատառուն շապիկով
Անոնք փողոց կը խուժեն, ու կ’ընդլայնին իբրև ծով:
Ռամիկ ուժին բանա՜կն է, հանճա՜րն է վաստակին
Որ կըրեր է դարերու կոթողն իր հաղթ քամակին:
Սա փոշիով և կուպրով ծեփված գլուխներըը տիտան`
Որոնց վարսերը երբեք աստղերուն մեջ չըլոգցան`
Կը կարկառվին, խենդի պես, դեպի հովերը քաղցրիկ,
Գարնան բույրով կ’ողողեն իրենց բիբերը հըրձիգ:
Ծերերն ունին կըռնակներ ծալլված մինչև գերեզման`
Որոնց խորեն կը լըսվին ճարճատյուններ ողբական
Համրորեն վար թավալող ողնային փուտ սյուներու:
Եվ կույսերն են դալկահար, կմախներ թոռմած վարդերու,
Թիթեռներուն թևին վրա զո՜ւր կը շողա թանկ փոշին,
Հնոցին մոխի՜րն է ցանվեր իրենց երկար թարթիչին:
Ահա մայրերն աղճատված, և արգանդները անբավ`
Ուր սերմի հունտն արցունքի կաթիլներու փոխվեցավ,
Ահա ծիծերը, քամված ողկույզներու հանգունակ,
Որոնցմե բյուր սերունդներ խըմեցին մաղձ ու պատրանք:
Հարյուր հազա՛րն են անոնք. բանակներն են զոհերու`
Զոր կը տանին միշտ Ոսկյա Հորթին առջև մորթելու.
Ունին տաղված դաստակներ, և կըռնակներ ողընտեռ.
Այժըմ միայն թիթեղի կ’արձակեն փայլը աղոտ.
Իրենց սըրտին ծաղիկներն են խամրած, ծղոտ առ ծըղոտ:
Ճակատնե՜ր` լի խորշոմով, խորշոմնե՜ր` լի քըրտինքով.
Արյունոտ հաց մ’են կերեր` իրենց հոգին ծախելով:
Գիտեն որ այդ վաստակով պատանք մը լոկ կը ստանան.
Բախտ մ’է սակայն ունենալ կուշտ փոր մը օրը մահվան:
Հարյուր հազա՜րն են անոնք. անոնք են որ կանգնեցին
Անմահությունն բուրգերուն, և խորհուրդներն ըսփինքսին:
Կմախնին, մարմար առ մարմար, սանդուխ ելավ գահերուն`
Ուրկե Դենպետն ու Արքան ելան մինչև աստղերուն.
Մինչև այսօր, հիմին տակ պալատներուն, կը գըտնես
Շուշանն անոնց կրծոսկրին, անբավ սրտերն ողջակեզ.
Անոնց արյան շաղա՛խն են պատերը մռայլ Եըլտըզին.
Անոնց լուսեղ քըրտինքին մարգրիտներով են ծեփված.
Անոնց խոփին նախ հանձնեց կորդ բընությունը` Աստված.
Կուռքերն անո՛նք դրոշեցին, և նույն անո՛նք զոհ եղան.
Խաչն անոնցմով ճանանչեց, բայց ուրիշներ փըրկվեցան.
Հըղկեցին միշտ իրենց հաղթ ոսկորներով կարծրացած
Հաղթողներու նժույգներուն լայնշի պայտերը արծարծ:
Փեռեկտեցան պարեխներն անոնց ուժին դեմ ռամիկ`
Եվ հոսեցին ոսկիի և արյունի ջերմ ալիք,
Եվ մեր դարուն Հաղթության Կամարն այսօր կը հանգչի
Հարյուր հազա՜ր բանվորի ուսերուն վրա արճիճի:
Ու երբ այսօր ելլելով գործատունեն` կը ցըրվին
Կորագըլուխ, մերկալանջ, անոնք նըման են գերիին`
Զոր աճուրդի կը հանեն տոնավաճառ օրերուն:
Նըման գետին, որ ակեն դուրս ժայթքելով փրփըրուն
Կը բաժնըվի սըրընթաց առվակներու անհամար,
Անոնք կերթան ծավալիլ գռեհներուն մեջ հազար.
Բյուրապատիկ գլուխներու անդընդածին ալիքով
Քաղաքն ամբողջ կ’ողողեն` ամեն անկյուն հորդելով:
Բոլոր քաղցա՜ծ են, քաղցա՜ծ, քոսոտած շան մը նըման`
Զոր խաշնարածը հոտեն հալածեր է անգուման:
Սակայն իրե՛նց է ինչ որ կ’իյնա կտուցեն վար ցինին.
Իրե՛նց է խյուսը թեփին, բայց ո՛չ նըկանն ալյուրին.
Խառնապուրներն իրե՛նց են զոր գըլխահակ կը լակեն
Ճակատներե վար` անոնց մեջ քըրտինքներ հոսելեն.
Նեխած միսերն իրե՛նց են, ու բորբոսները հացին`
Զոր կը գնեն ումպ մը ջրով կըրպակներեն փողոցին.
Երշիկն իրե՛նց է, լեցված ճարպով ծեր ջորիի,
Հետո ծխարմո՜րճը սևցած, միակ ըսփո՜փն հոգիի:
Ահա՛ բոլոր հույսն անոնց, երազն անոնց փորերուն`
Զոր կ’երազեն գործատան միջօրեի հեշտ ժամուն…
Ու կը քալե՜ն, կը քալե՜ն, փոշվով, կուպրով միշտ ծեփված
Նեղ կու գան այդ ուղխերուն պողոտաներ լայնաբաց:
Իրենց հորձանքը կարծես խուլ զայրույթով կը փորե
Դղյակներու հիմունքներն ու սալարկներն որձքարե:
Կարծես մեռե՜ր են Քաղքին մեջ մյուս կյանքերն ինքնագոհ
Միայն Սարսափն այդ ահեղ բանակներուն` կու տա գրոհ.
Սիրտերն հըզոր կը տրոփե՜ն, և միշտ կ’ըլլան լըսելի
Սովալըլուկ կողերու բաբախյուններ ահռելի.
Կը կըճըրտվին ակռանե՜ր, ու կը ծամվին լեզունե՜ր.
Քաղցը ինքզինք կը կըրծե, գազանի պես շաղղակեր:
Ախորժակներն, ավելի գըրգըռված եղկ արևեն,
Կը զայրագնին ու քարեն իսկ հացի հոտը կ’առնեն:
Դուն կը լըսե՞ս, ո՛վ Ընկեր, գըռեհներեն բյուրավոր
Մըշտագալար փորերու խուլ աղաղակն ահավոր:
Բիբերն հանկարծ կ’ընդլայնի՜ն, և ըղեղները կ’եռա՜ն.
Կը սեղմըվին բըռունցքներն` ուր կը ձուլվի Ապագան.
Ճարճատյունին ընդմեջեն կըմախներու տըրտմագին
Աստվածային ոճիրներ կանչող ձայնե՛ր կը լըսվին:
Օ՜, այս սիրտերը հըսկա, որոնց տրոփները, նըման
Փոսապեղի մը բրիչին հարվածներուն, կը թընդան.
Օ՜, բազուկներն այդ ստրուկ, խարանված բորբ երկաթով,
Որոնք կարմի՜ր պիտ’ ըլլան օր մը գանկե՛ր դարբնելով.
Օ՜, այդ քայլերն, որոնց բիրտ սանդալներուն հունչը գոռ
Փողոցներուն թե՛ երգն է, թե՛ մահազանգն ահավոր.
Օ՜, իրաններն այդ ռամիկ, այդ մարդակներն` որոնք ցանգ
Աշխարհը վեր են բըռներ, ու փըտեր են անոր տակ…
Ատոնք բոլոր մըրրի՛կ են, ատոնք բոլոր կայծա՛կ են`
Որոնք գոռան պիտի օր մ’ու Մարդկությունը սարսեն:
Վաղն, ո՛վ Ընկեր, պիտի այս ամբարտավան Քաղքին վրա
Ճայթի Ամպրո՛պն, ու վառե հազար ջահերն իր հըսկա,
Զի կը տեսնե՞ս գըռեհներն, հույր աղիքները անոր,
Գետնահարկերը խոնավ, կոյուղիներն աղբաթոր.
Եվ կը տեսնե՞ս անոնց մեջ Քաղցին ճիվաղն հոգնահեռ`
Ով քինահույզ կը սողա, կուշտին կը կրե կայծակներ.
Վաղն, ո՛վ Ընկեր, ո՛վ Ընկեր, Քաղաքին վրա այս գոռոզ
Պիտի Ամպրո՜պը ճայթի, վառե ջահե՜ր բարբարոս:
21. ՄԱՅԻՍ ՄԵԿ
Քընարս այսօր կըտըրտելով լարերն իր,
Ձե՜զ կը կանչե Արևելքեն Արևմուտք,
Ո՛վ դուք
Հաց՛ի զոհեր, որ ունիք միշտ արևու
Պասուք:
Այս առավոտ` գըտա հասակըս թաղված
Հեղեղին մեջ շուրջըս ծաղկած վարդերուն.
Եվ կանգուն`
Խմեցի ավիշն հողին, երգերը բոլոր
Բույներուն:
Ինծի՛ եկեք, ես կախարդն եմ Մայիսին.
Ձեր քըրտինքն ես կ’ընեմ գոհար ցողն անգին
Վարդին.
Կը հեղում ձեր ոսկորներուն մեջ ցամքած`
Արփին:
Ինծի՛ եկեք գործատունեն` ուր երկար
Շաղվեցիք դուք մեր աշխարհին ցեցակեր
Նո՛ր հիմեր.
Փուռեն` որ ձեր գըլխուն, սըրտին վրա` մոխիր
Է ցաներ:
Ինծի՛ եկեք նավարանեն` ուր կռեցիք
Նավեր, վաղվան ձեր դագաղները պողպատ
Ելե՛ք արդ
Աղիքներեն հողին, ճահճին արգանդեն,
Դա՜շտն ու ա՜րտ:
Ինծի՛, ինծի՛ եկեք այսօր բոլորնիդ.
Սիրտս ա՜յնքան բոց ունի, հոգիս` ա՜յնքան լույս`
Որ ձեր խյուս
Ցեխերեն իսկ կը շաղվեմ նո՛ր Մարդկություն
Եվ նո՛ր Հույս:
Հերի՛ք հյուծաք նըկուղներուն մեջ խոնավ,
Եվ ունեցաք միշտ կարոտ, նման խըլուրդի,
Օդի,
Եվ ժանգի պես երկաթներուն փարեցաք,
Նոթի՜:
Թող ձեր մուրճն ա՛լ չըկայծակե սալին վրա.
Մըխված մընան թող ատամները սղոցին`
Հեցին.
Կոճղին խըրված` թող խեժերեն ժանգոտի
Կացինն:
Ի՛նչ փույթ թե որբ մընա շարժիչ մեքենան,
Եվ գործատան մեջ ճիվաղներ սողան լուռ.
Ի՛նչ փույթ ո՛ւր
Դառնա ճախրակն, ու խորտակվին լույծ փոկերն
Ընդհանուր:
Դե՛հ քրտնաբույր ձեր շապիկներն հանեցեք.
Թող ճենճոտած ձեր գըտակները նետվին
Հնոցին.
Գլուխնիդ այսօր պիտի սուզիմ արևուն
Բոցին:
Ինծի՛ եկեք, եկեք ինծի՛, Եղբայրնե՛ր,
Ձեր ամենուդ այսօր տոնն է Մայիսի,
Վասընզի
Հողն ըստեղծիչ, ձեր ըստեղծիչ արյան լոկ
Կը խոսի:
Զեփյուռն ահա՛, ո՛վ տառապյալ հոգիներ,
Ձեր կուրծքերուն բացե՛ք վերքերն` իր անգին
Խունկին.
Աղբյուրն ահա՛, թո՛ղ գըլուխնիդ իր լույսին
Հակին:
Դեղձին ահա՛, ծաղիկներն իր կ’անձրևե
Ձեր կոշկոճված ձեռքերուն վրա արյունոտ.
Եվ կարոտ
Կը զգա մայրին` որ գըրկեք զինք թևերով`
Վիրոտ:
Ահա Արև՜ն, Արև՜ն ահա. լոկ ձեզի`
Այսօր կ’նայի. կը համբուրե միայն ձե՛ր
Ճակատներ.
Ան` բոլոր մյուս ճակատներուն վրա իշխող
Է թըքեր:
Ձե՛րն են դաշտեր, ձե՛րն է Քաղաքն, որուն լուռ
Փողոցներեն պետք է անցնի լոկ այսօր
Ձե՛ր թափոր,
Դրոշներ ծըփան, ծաղկին հույսեր, և գոռա
Շեփոր:
Հանգի՜ստ երգեն թող ձեր բոլոր արծիվներ.
Հանգի՜ստ երգե քընարս, որուն, ձեզ համար,
Իբրև լար,
Ես արծիվի տըվի այսօր աղիքներ`
Որ գոռար:
Թող ձեր շեմերը ողողվին վարդերով:
Երբ գա լուսինն ու իր բիբերը բոցե
Հածե`
Բալասանո՜վ թող այս գիշեր ձեր դուռներն
Օծե…
22. ՀՐԱՇՔԻՆ ԱՂԲՅՈՒՐԸ
Աղջի՜կս, եկո՜ւր, քեզ տանիմ
Բլուրին գոտի եղող ճերմակ ուղիեն
Վըճիտ Աղբյուրն Հըրաշքին:
Հիվանդներուն թափորն անոր կը դիմե
Արևին տակ հազալով:
Լուրթ ու կարմիր վարշամակով, խուռներամ,
Կ’երթան դանդաղ. կը լըսե՞ս ձայնն աղոթքին
Բլուրին գոտի եղող ճերմակ ուղիեն:
Ձեռքդ ինծի տուր դո՛ւստըր, աչքերըդ ծածկե
Ձյունասպիտակ քողիդ տակ`
Որ ըզգաս խոր – մինչև դըպչիլը հոգվույդ –
Արեգակին հոտն առողջ`
Որ շուրջը մեր կը բարձրանա ավասիկ
Անդորրավետ այգիեն:
Տերևներուն տակ լայնշի
Կը կարմըրին ողկույզներն, որքա՜ն ատոք.
Որթատունկին կորակոր
Կարծես գինին – որ աշնան
Ծունկերուդ ուժ պիտի տա –
Հողին վըրա պիտի թափի անհամբեր:
Քալե՛, աղջի՛կըս, քալե՛,
Մո՛տ է Աղբյուրն Հըրաշքին:
Վատախտարակ ամբոխը զայն չըծածկած,
Աղջի՛կըս, տե՛ս, ինչպե՜ս հըզոր կը բըղխի
Ժայռին ծոցեն գուռին մեջ:
Սարավանդեն թըխապըտուղ մորենին
Անոր վըրա է կախվեր:
Ո՜րքան մարգրիտ ակին մեջ.
Եվ գուռին մեջ ո՜րքան լույս:
Հովիտին խորը թագնված
Ան ադամանդ ու երգ է,
Երգ մըն է ան` մենության մեջ գըլգըլուն`
Որուն ի լուր մայր բընությունը շուրջի
Գիշերվան մեջ կ’ավշավետի, կը մեղմե
Ծըլարձակման աշխատանքն իր ծանրակիր:
Հեռուներե՜ն ու խորերե՜ն ան կու գա.
Կ’անցնի թագուն անձավներե` ուր առկախ
Շըթաքարեր կան լազվարթ
Նայադներու աչքերուն մեջ արտասվող,
Ուր կա սառույց բյուրեղյա`
Որուն հազիվ կը հասնին
Մայրիներուն վիմապատառ արմատներն.
Հոն կան բրածո ադամանդյա խըլուրդներ,
Մարգարտացած հին օձեր,
Հոն կան հուրեր, լույծ ոսկիի լըճակներ,
Լայնածավալ անտառներ`
Իրենց մեջի մրրիկներով ածխացած…
Հեռուներե՜ն ու խորերե՜ն ան կու գա:
Եվ կը պատմեն թե առած է ա՛յն օրեն
Պայծառությունն իր լուսեղ`
Երբ սըրբուհի մը մոտակա գյուղերեն
Եկավ անոր մեջ լըվալ
Համեստ աչքերն այր մարդե բնա՛վ չհամբուրված:
Ո՜հ, ջուրն է սուրբ, աղջի՛կս, ջուրը դեղ է`
Գերեզմանի հոտ բուրող
Ամեն տեսակ ախտերու:
Հիվանդներու հոտն ահա
Ի՜նչպես անոր լույսին վըրա կը հակի:
Կ’ըմպե՜ն, կ’ըմպե՜ն, և ջուրին մեջ կը հազան.
Կ’ըմպե՜ն, կ’ըմպե՜ն, և ջուրին մեջ կը տըքան:
Կիներ են, տե՛ս, որ բընավ
Վարդ շըրթունքներ և վարդ այտեր չունեցան.
Ծըխախոտի արտերուն մեջ թունաբեր
Ծառին բունին վրա բուսնող
Սունկերուն պես դեղնեցան:
(Շարունակելի)
|
