ЖЕРТВЫ ЕРЖИМА
Интервью с телережиссером Ара Шириняном
- Господин Ширинян, есть ли у нашей интеллигенции гражданская позиция и способна ли она вести за собой общество?
- Я даже не могу вспомнить, когда это интеллигенция имела гражданскую позицию. В 19 веке выдвигались национально-освободительные идеи, идеи независимости. В советское время наша интеллигенция выполняла важнейшую функцию сохранения национального языка и культуры. Давайте не забывать, что Движение 1988 года также начинала интеллигенция. Но гражданскую позицию проявила впервые в 2008 году – благодаря Движению Левона Тер-Петросяна.
- Гражданское пробуждение направляют не интеллигенты?
- Вообще, направляют, как правило, несознательные массы. Гражданское общество не нуждается в направляющих, следовательно, в интеллигентах. Граждане знают свои права и обязанности и отстаивают их. Вот почему в развитых странах нет интеллигенции в классическом смысле.
19 веке какой-то филолог сформулировал 10 критериев интеллигента, и среди них – критическое отношение к действующей власти. Не бывает провластной интеллигенции.
- Вы бы приняли предложение Республиканской партии баллотироваться в Совет старейшин Еревана по партийным спискам?
- Да меня б никто и не пригласил, приглашают тех, кто намекает о своем желании. Я вообще не понимаю, как может человек искусства с пеной у рта защищать властителя.
- А предложение Армянского национального конгресса приняли бы?
- Нет, у меня другая профессия.
- Но ведь и тут немало деятелей искусств, для которых политика – не профессия.
- Если б во мне действительно нуждались, я бы непременно пошел, потому что поддерживаю АНК. Думаю, те люди, которые баллотировались по спискам Конгресса, взяли на себя обязательство принимать участие в общей борьбе. Надо ставить различия – интеллигент, который рядом с властью, пошел на выборы ради личной выгоды, а оппозиционный интеллигент – это совсем другое дело. Левон Игитян не может доказать, что пошел в Совет старейшин с РПА не ради своей выгоды. Если вы действительно идейный человек, станьте старейшиной, не прикрываясь Гагиком Бегларяном. А то, что Ашот Адамян баллотировался по спискам АНК, уже свидетельствует о том, что он бессребреник, потому что быть сегодня оппозицией в Армении опасно для жизни и здоровья.
- А почему вы поддерживаете Конгресс?
- Государственная система нуждается в обновлении. Государственные ресурсы – начиная с армии и кончая недрами – поставлены на службу группе людей, которые пытаются представить личное обогащение как общественную выгоду.
Думаю, наше государство нуждается в модернизации. Это не просто термин, он предполагает путь развития, который мы обязаны принять. Мы завоевали независимость 20 лет назад, но до сих пор живем советскими стандартами и психологией. Европа прошла этот путь за столетия, но истории известны случаи, когда все происходило гораздо быстрее. К примеру, в начале 20 века турки, благодаря модернизации и реформам Кемала Ататюрка, вышли с отсталого средневекового уровня на путь цивилизации. Думаю, и у нас есть шансы, пока не поздно.
- Деятели искусств, избранные в Совет старейшин от РПА, утверждают, что намерены поднимать проблемы и решать их.
- Членов Совета старейшин будут вынуждать принимать антизаконные решения, и они будут молча это делать. Потом выделят деньги на организацию каких-нибудь бессмысленных мероприятий, вот и вся недолга.
Они утверждают, что будут бороться с режимом, олигархами.
- Толерантность принято считать позитивной категорией, но есть вещи, которые просто безнравственно терпеть. Ты невольно становишься соучастником: раз ты терпишь фальсификации, значит, ты сам фальсифицируешь. Если они действительно озабочены ситуацией в стране, могли бы сказать хоть слово после 1 марта. Значит, они не поняли, в какой стране живут и что означат поддерживать власть.
- Говорят, интеллигенты поддержали действующего мэра, потому что у него множество достоинств и он «человек с кулаком». Нам нужен такой мэр?
- Я не знаком с Гагиком Бегларяном, но если у него столько достоинств, зачем надо было прибегать к фальсификациям?
-Нуждается ли общество в слове, прислушивается ли к интеллигентам?
- Люди, конечно, нуждаются в интеллигентах, но им не верят. Если интеллигенту есть что сказать, надо сделать это на собственном примере, а не менторством и призывами поддержать того или иного чиновника или олигарха. И если народ любит артиста, художника, писателя, он сделает соответствующие выводы.
- Соса Саркисяна любят, но верят ли его словам?
- Заслуги Соса Саркисяна столь велики, что давно отделились от него и выше всякой критики. Я не хочу оценивать гражданскую позицию актера, потому что меня не интересует его мнение по политическим вопросам, тем более, по проблеме политзаключенных. Давайте не забывать, что среди художников этого поколения не было политзаключенных времен сталинизма, и им стыдно за это. Я лично готов простить талантливому человеку многое, но не стану вынуждать кого-то делать то же самое.
То же самое могу сказать про своего друга Микаэла Довлатяна. Я знаю Мику с детства. Мы росли в одном дворе. Мика говорит, что, будучи в Совете старейшин, восстановит ереванские дворы, где дети получают первые уроки жизни. Я не сомневаюсь в искренности Мики, потому что знаю, что он честный, талантливый человек. Но слишком наивный… Такой наивный, что не понял, как его использовали.
Поверьте, эти люди, даже те певицы, которые выступили с беспрецедентными заявлениями 1 марта, сами являются жертвами этого режима.
- Господин Ширинян, как бы вы охарактеризовали нынешнее общество?
- Как постколониальное. Это чуть выше рабского, но ему присущи все болезни оного. Мы не знаем своей истинной ценности, своего места в мире. Мы возмущаемся, когда нас не любят, и радуемся, когда любят. Включите телевизор, и вы увидите мусор, которым мы ежедневно питаемся. Как может быть здоровым общество с таким телевидением? Мы пока не избрали путь к цивилизации.
- Вы видите решение во власти?
- Сейчас происходит процесс оздоровления и формируется гражданское самосознание, это очень полезно. И этот процесс происходит под давлением беззаконий, чинимых властями.
Это власть нетерпима к гражданам. И назло ей по велению свободы рождаются истинные граждане Армении.
БеседовалаСИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=9968
ՌԵԺԻՄԻ ԶՈՀԵՐԸ
Հարցազրույց հեռուստառեժիսոր Արա Շիրինյանի հետ
- Պարոն Շիրինյան, այսօր մեր մտավորականությունն ունի՞ քաղաքացիական դիրքորոշում և կարող է արդյոք հասարակությանն ուղղորդել:
- Դժվար է նույնիսկ հիշել, թե երբ է հայ մտավորականությունը քաղաքացիական դիրքորոշում ունեցել: 19-րդ դարում ազգային-ազատագրական, անկախական գաղափարներ է առաջադրել: Սովետական տարիներին էլ մեր մտավորականությունը կարուոր դեր ուներ`պահպանել ազգային լեզուն, մշակույթը: Չմոռանանք, որ 1988-ին անկախության շարժումը գլխավորեցին հենց մտավորականները: Իսկ ահա քաղաքացիական դիրքորոշումն առաջին անգամ դրսեւորվեց 2008-ին` Լևոն Տեր-Պետորսյանի սկսած շարժման շնորհիվ:
- Քաղաքացիական զարթոնքը մտավորականնե՞րը չէին ուղղորդում:
- Ընդհանրապես ուղղորդում են չհասունացած զանգվածին: Քաղաքացիական հասարակությունը ուղղորդման կարիք չունի, հետեւաբար նաեւ մտավորականների կարիք չունի: Քաղաքացին գիտի իր իրավունքներն ու պարտականությունները եւ տեր է կանգնում երկուսին էլ: Այդ էր պատճառը, որ զարգացած երկրներում չկան մտավորականներ` մեր իմացած դասական իմաստով:
19-րդ դարում մի ռուս լեզվաբան ձեւակերպել է մտավորականության տասը հատկանիշները, և դրանց մեջ կա հստակ մի չափանիշ` քննադատական վերաբերմունք ունենալ գործող իշխանության հանդեպ: Եթե դա չկա, ուրեմն չկա մտավորական: Կարճ ասած, մտավորականը կարող է լինել իշխանություն կամ ընդդիմություն, բայց չի կարող լինել իշխանամետ մտավորական:
- Ինչպե՞ս կընդունեիք, եթե Ձեզ հրավիրեին համալրելու ՀՀԿ ավագանու շարքը, ինչպես հրավիրեցին մյուս ռեժիսորներին, դերասաններին:
- Ինձ չէին էլ հրավիրի, որովհետև հրավիրում են նրանց, ովքեր ինչ-որ կերպ ակնարկում են իրենց ցանկության մասին: Ես այդպես եմ կարծում: Ընդհանրապես չեմ հասկանում, թե ինչու պիտի արվեստագետը անպայման կանգնած լինի իշխանավորի կողքին, առավել եւս` փրփուրը բերանին պաշտպանի իր այդ իրավունքը:
- Իսկ եթե ՀԱ՞Կ-ը հրավիրեր:
- Չէ, չէի գնա, որովհետև իմ մասնագիտությունն ուրիշ է:
- Այնտեղ էլ կան արվեստի, մշակույթի գործիչներ, որոնց համար քաղաքականությունն իրենց մասնագիտությունը չէ:
- Եթե իմ անհրաժեշտությունն իսկապես զգացվեր, ստիպված կմասնակցեի, որովհետեւ համակրում եմ ՀԱԿ-ին, եւ պարտավոր եմ որպես քաղաքացի: Կարծում եմ, որ ՀԱԿ-ի ցուցակում ընդգրկված արվեստագետները կամավոր պարտավորություն են վերցրել մասնակցել ընդհանուր պայքարին: Բայց պետք է տեսնել տարբերությունը. մտավորականը, որը իշխանության կողքին է, դա մի բան է, այսինքն` անձնական խնդիրները լուծելու ակնկալիքներ ունի, և ուրիշ բան է, երբ մտավորականը հայտնվում է ընդդիմության կողքին, որին քարկոծում են: Դրանք բոլորովին տարբեր դիրքորոշումներ են: Թվում է, թե ինչ տարբերություն` Լեւոն Իգիթյանը կպաշտպանի Գագիկ Բեգլարյանին, թե Աշոտ Ադամյանը` Լևոն Տեր-Պետրոսյանին: Հսկայական տարբերություն… Իգիթյանը ոչ մի ապացույց չունի, որ անձնական շահ չի հետապնդում: Թող դառնար ավագանու անդամ առանց Բեգլարյանին գովերգելու: Կարո՞ղ էր արդյոք: Երբեք: Իսկ Աշոտ Ադամյանի` ընդդիմությանը հարելը ինքնին վկայում է անձնուրացության մասին, քանի որ այսօր Հայաստանում քաղաքացիական կեցվածք ունենալը վտանգավոր է կյանքի եւ առողջության համար:
- Ասում եք համակրում եք ՀԱԿ-ին, իսկ ինչո՞ւ եք համակրում:
- Պետական համակարգն ամբողջովին խեղված է եւ վերափոխումների կարիք ունի: Պետական ռեսուրսները` բանակից մինչեւ երկրի ընդերքը, ծառայում են մի խումբ մարդկանց հարստացմանը, ովքեր փորձում են նույնիսկ դա ներկայացնել որպես հասարակական շահ:
Կարծում եմ, որ մեր պետությունը պիտի մոդեռնացվի: Սա պարզապես տերմին չէ, մոդեռնիզացիան զարգացման ուղի է, որը մենք պարտավոր ենք որպես ազգ ընդունել: 20 տարի առաջ նվաճեցինք անկախությունը, բայց դեռեւս ապրում ենք սովետական կարծրատիպերով եւ հոգեբանությամբ: Իհարկե, 20 տարին կարճ ժամանակ է: Եվրոպան այս ճանապարհն անցել է հարյուրամյակների ընթացքում, բայց պատմությանը հայտնի են այդպիսի դեպքեր, երբ ազգերը կարճ ժամանակում վերելք են ապրում: Օրինակ` թուրքերը 20-րդ դարասկզբին, հետամնաց միջնադարյան երկրից, Քեմալ Աթաթուրքի ռեֆորմների և մոդեռնիզացիայի շնորհիվ, ստեղծեցին առաջադիմող պետություն, կանգնեցին քաղաքակրթման ուղու վրա և մինչև օրս այդ ուղով ընթանում են: Կարծում եմ, մենք էլ այդ շանսը ունենք, քանի դեռ ուշ չէ` հայկական պետությունը կայացնելու ժամանակակից չափանիշներին համապատասխան:
- ՀՀԿ մշակութային գործիչ-ավագանիներն ասում են, որ հարցեր են բարձրաձայնելու թե իրենց մասնագիտություն հետ և թե Երևանում ծառացած խնդիրների հետ կապված:
- Ուրեմն ասեմ… Ավագանու մեծամասնությունը դեմ է տալու արվեստագետներին ապօրինի որոշումներ, նրանք էլ խելոք դակելու են: Հետո էլ` մի անիմաստ քաղաքային միջոցառում կազմակերպելու համար փող են հատկացնելու կամ պատվեր են տալու, որ սիրաշահեն արվեստագետներին: Սա է լինելու ամբողջ պատմությունը:
- Ասում են, թե եկել են պայքարելու նաև քրեական ռեժիմի դեմ, օլիգարխների դեմ:
- Դա երեսպաշտություն է, եթե ասում են, որ եկել են պայքարելու այդ ռեժիմի դեմ: Ընդհանրապես հանդուրժողականությունն ընդունված է համարել դրական կատեգորիա, բայց կան երևույթներ, որոնք հանդուրժելն ամենամեծ անբարոյականությունն է: Եթե դու հանդուրժում ես հանցագործությունը, ուրեմն դու մեղսակից ես, եթե հանդուրժում ես սուտը, ուրեմն սուտասան ես, եթե հանդուրժում ես կեղծիքը, ուրեմն կեղծարար ես: Եթե նրանք իսկապես մտահոգված են երկրում տիրող իրավիճակով, ապա ինչու նրանց ձայնը չէր լսվում անցյալ տարվա մարտի 1-ից հետո: Ուրեմն նրանք այդպես էլ չհասկացան` ինչ երկրում են ապրում եւ ինչ է նշանակում նրանց սատարելը այս իշխանություններին:
- Այդ գործիչները թվարկում էին քաղաքապետի արժանիքները, որ համապատասխանում է իրենց պատկերացրած քաղաքապետին, ասում է, անում է, մտավորական է, ’’դմբուզ’’ ունեցող տղա է: Մեզ դմբուզ ունեցող տղա-քաղաքապե՞տ է անհրաժեշտ:
- Գագիկ Բեգլարյանին չեմ ճանաչում, բայց եթե նա այդքան արժանիքներ ուներ, ապա ինչո՞ւ էր կեղծիքներով ընտրվում քաղաքապետ:
- Ի՞նչ եք կարծում, այսօրվա հասարակությունը մտավորականի խոսքի կարիքն ունի՞, ուշադրություն դարձնո՞ւմ է նրա խոսքին:
- Կարիքն ունի, բայց ուշադրություն չի դարձնում, որովհետև չի վստահում: Եթե մտավորականն ինչ-որ բան ունի ասելու, ապա նա առաջին հերթին պիտի դա ասի անձնական օրինակով և ոչ թե խրատներ տալով, կամ կոչ անելով սատարել այս կամ այն քաղաքական գործչին, չինովնիկին, օլիգարխին: Առաջին հերթին իր անձնական օրինակով պիտի անի, և եթե ժողովուրդը հավատում է, սիրում է իր արվեստագետին, ուրեմն հետևություններ կանի, բայց պարտադրել ոչ ոք չի կարող:
- Սոս Սարգսյանին սիրում են, բայց չեն ընդունում նրա խրատները, որովհետև դրանք լա՞վ խրատներ չեն:
- Սոս Սարգսյանի վաստակն այնքան մեծ է, որ անջատվել է իրենից եւ վեր է կանգնած շարքային քննադատությունից: Ես չեմ ուզում գնահատել դերասանի քաղաքացիական կեցվածքը, որովհետեւ ինձ չի հետաքրքրում նրա կարծիքը մեր իրականության եւ առավել եւս` քաղբանտարկյալների մասին: Եկեք չմոռանանք, որ այդ սերնդի հայ արվեստագետները ստալինիզմի օրոք չեն տվել ոչ մի քաղբանտարկյալ, եւ հիմա ամաչում են դրա համար, միգուցե այդ պատճառով էլ չարացած են: Անձամբ ես տաղանդավոր մարդկանց պատրաստ եմ շատ բան ներել, բայց չեմ կարող սա պարտադրել բոլորին:
Նույնը կարող եմ ասել իմ ընկերոջ` Միքայել Դովլաթյանի մասին: Միկային ճանաչում եմ մանկության տարիներից: Մենք նույն բակում եք մեծացել, իրար հետ խաղացել ենք: Միկան ասում է, թե ավագանու կազմում կվերականգնի երևանյան բակերը, որտեղ երեխաները ստանում են կյանքի առաջին դասերը, հասունանում որպես անհատ եւ հասարակության անդամ: Ես չեմ կասկածում Միքայելի անկեղծությանը, որովհետեւ հաստատ գիտեմ, որ նա ազնիվ, տաղանդավոր մարդ է: Բայց միամիտ է չափից դուրս… Այնքան միամիտ է, որ նույնիսկ չի կասկածել, որ իրեն օգտագործում են:
Հավատացեք, որ մեր արվեստագետները` նույնիսկ այն երգչուհիները, ովքեր ցինիկ եւ աններելի հայտարարություններ արեցին մարտի 1-ի առիթով, նույնպես այս ռեժիմի զոհերն են:
- Պարոն Շիրինյան, այսօր ինչպիսի՞ հասարակություն ունենք:
- Հետգաղութային: Սա մի աստիճան բարձր է ճորտից, բայց ունի վերջինիս բոլոր հիվանդությունները: Մենք չգիտենք մեր տեղը աշխարհում, չգիտենք մեր իսկական արժեքը: Զարմանում ենք, որ մեզ չեն սիրում, ուրախանում ենք, որ սիրում են: Հասկանում ենք, որ հեռու ենք կատարելությունից, բայց շարունակում ենք մնալ ամբարտավան: Միացրեք հեռուստացույցը եւ կտեսնեք այն աղբը, որից մենք սնվում ենք ամեն օր: Ինչպե՞ս կարող է այսպիսի հեռուստատեսություն ունեցող հասարակությունը հիվանդ չլինել: Այսօր մենք դեռ չենք ընտրել քաղաքակրթվելու մեր ճանապարհը:
- Սրա լուծումը միայն իշխանափոխության մե՞ջ եք տեսնում:
- Հիմա առողջացման, ինքնամաքրման պրոցես է գնում և քաղաքացիական գիտակցության ձևավորում ազգի մեջ, և սա շատ օգտակար պրոցես է: Այս պրոցեսը տեղի է ունենում իշխանության ապօրինությունների դրդմամբ:
Այս իշխանությունը չի հանդուրժում քաղաքացիներ: Ուրեմն հենց ի հեճուկս դրան, ազատության եւ արժանապատվության պահանջով այսօր ծնվում են անկախ Հայաստանի իսկական քաղաքացիները:
ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27688
