Интервью с актером Варданом Петросяном
ПОБЕЖДАЕТ ТОТ, КТО ИДЕТ ДО КОНЦА
- Что есть, по-вашему, интеллигенция?
- Не помню, кто сказал, что интеллигент в любой ситуации ставит духовное выше материального, всеобщие интересы – выше личных. Но только ли это? Утверждать, что интеллигент – это человек, зарабатывающий интеллектуальным трудом, было бы недостаточно. Мне кажется, что интеллигенция – эта та категория общества, которая должна заменить собой утерянную аристокартию, избранных общества. К сожалению, у нас этого не произошло по ряду причин. Начиная с 8 века, когда нашу аристократию вырезали арабы, и так, в течение долгих веков, она уничтожалась разными племенами захватчиков. Они понимали, что для завоевания народа необходимо в первую очередь овладеть его мыслью, духом. А в начале 20 века армянская интеллигенция была буквально уничтожена в Восточной и Западной Армении. В большевистский, сталинский период история повторилась, а в годы застоя интеллигенция стала номенклатурной. Это уже не так интеллигенция, о которой мы говорим. Тем не менее, в годы Карабахского движения эта самая номенклатурная интеллигенция обнаружила в себе патриотическую энергию и встала во главе Движения. Но потом произошел очередной «белый геноцид» - миграция интеллигенции. Интеллигенция не смогла найти свое место в стране, которая начала жить по законам джунглей. Это вульгарный капитализм. И остались в стране, да проститься мне, бесхозные, беззубые интеллигенты. Люди, которые не в состоянии были стоять у общественного руля. Интеллигенты стали руководствоваться принципом «живи там, где кормят», и я не могу сказать, что это им не удалось. Но есть светлые интеллигенты, которые героически несут свой крест и делают свое дело. К сожалению, их не так много. Думаю, жизнеспособность нации зависит от жизнеспособности интеллигенции, от того, способна ли она поднимать проблемы и вести за собой народ.
- Какова гражданская позиция интеллигенции сейчас?
- Думаю, активной гражданской позицией должан обладать не только интеллигенция, но и любой гражданин страны, потому что человек должен быть прежде всего гражданином (а не горожанином), он не вправе быть безразличным к происходящим в стране процессам. Просто людям сломали хребет. В годы «без света» мы верили в карабахское движение, потом нам пришлось разочаровываться снова и снова, затем наступил вульгарный капитализм, и люди просто разочаровались и утеряли веру. В них окончательно убили гражданские чувства, чтобы легче было править. И задачей нынешней интеллигенции является как раз борьба с безразличием.
- Вам удается своим искусством пробить это безразличие?
- Я постоянно пытаюсь это сделать. К сожалению, в последнее время некоторые журналисты стали комментировать это более вульгарно. В 2006-ом, когда это безразличие, как мне показалось, достигло опасных масштабов, я поставил спектакль «Что делать», в финале которого звучит фраза «восстань, народ армянский, нельзя жить со сломанным хребтом». В отличие от него моя последняя постановка называется «Пожизненно заключенные», в которой я пытаюсь показать, что, живя в тюрьме, мы не можем добиться ничего хорошего, и мы уже стоим на рубеже, по ту сторону от которого нам угрожает опасность.
Наш Театральный институт забывает, что, наряду с профессиональным образованеим, он должен воспитывать граждан. Происходят события, к примеру, трагедия 1 марта, которыми должен питаться человек искусства. А режиссер, окнчивший Театральный институт, ставит почему-то «Ради чести». Потому что его не учили реагировать на явления. К сожалению, часть интеллигенции не желает реагировать на современные явления, а другая часть не умеет.
- Говорят, интеллигенция должна быть оппозиционной?
- Поскольку государственный аппарат по сути своей является карательным механизмом, вполне естественно, что интеллигенция должна выступать против него, но нельзя быть все время в оппозиции. Серьезный человек должен анализировать ситуацию, приветствовать позитивные шаги и критиковать негативные.
Гете, к примеру, всегда находился рядом с кайзером, потому что считал, что лучше несправедливость, чем утеря правопорядка. Но нужно приветствовать и тех, кто борется, и такие люди у нас есть. Напрасно к нашим интеллигентам пытаются прилепить ярлыки – продался этому, другому. Так мы ничего не добьемся.
- Вы думаете, интеллигенты, которые стали членами Совета старейшин Еревана, сумеют поднимать проблемы и решать их?
- Не знаю. Мне не очень хочется об этом говорить. Хотя, возможно, им кажется, что там они могут быть чем-то полезными. Может, им удастся направлять средства мэрии не на строительство бензоколонок, а на вывоз мусора? Я знаком со многими, это честные люди. Думаю, им будет непросто, потому что с нынешней властью сложно работать, у них другие приоритеты.
- По вашим спектаклям сложно определить, на чьей вы стороне.
- Пока у меня работают мозги, я не буду ни на стороне оппозиции, ни властей. Меня пытаются обвинять и те, и другие. Оппозиционные журналисты называют меня лизоблюдом. Властная сторона гораздо корректнее, хотя в президентский аппарат поступают письма с требованием закрыть мои спектакли. Мне сложно выдерживать удары с обеих сторон, но я знаю, что побеждает тот, кто верит в свои принрципы, кто идет до конца.
Для здорового общества очень важен правильнй баланс между властью и оппозицией. Я желаю удачи оппозиции, благодаря присутствию которой власть предпринимает какие-то шаги. Но я сторонник реформ.
- Есть ли у Вардана Петросяна рецепт?
- Нам в первую очередь нужно духовное очищение, и в этом нам поможет вера. Очень надеюсь, что в нашем народе возродится вера. В своих работах я пытаюсь проводить красной чертой стремление к вере, путь к Богу. Многие говорят, что революция, политические решения могут изменить мир. Но кто принимает эти решения? Разве не они довели страну до точки? Сколько можно обвинять других и не замечать собственных пороков? Думаю, пора найти в себе силы взглянуть на свои раны. Есть превратное мнение о верующих людях – считается, что они не в силах бороться. Но верующему человеку нужны светлые идеи. Эти идеи не сваливаются с неба, они должны созреть, и из этих идей родятся светлые люди.
- Как бы вы оценили нынешнюю ситуацию?
- Мир день ото дня деградирует, и наш народ тоже катится со всеми по наклонной. Но на пути деградации, как правило, рождаются светлые головы. В природе есть свой баланс – чем больше прессинг, тем больше шансов родиться Комитасу. Когда-нибудь люди поймут, что так дальше невозможно. Они либо повернуться лицом к Богу и будут жить с ним в мире, либо человек сам себя уничтожит. Думаю, экономические, политические, культурные катастрофы случатся везде.
Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10245
ՀԱՂԹՈՒՄ Է ՆԱ, ՈՎ ԳՆՈՒՄ Է ՄԻՆՉԵՒ ՎԵՐՋ
Հարցազրույց դերասան Վարդան Պետրոսյանի հետ
-Ձեր պատկերացմամբ ի°նչ է մտավորականությունը:
-Չեմ հիշում ով է ասել` մտավորականը նա է, որ յուրաքանչյուր իրավիճակում հոգևորը բարձր է դասում նյութականից, ընդհանուրի շահերը սեփականից: Բայց արդյո°ք միայն… Ասել, որ մտավորականը նա է, ով զբաղվում է միայն մտքի աշխատանքով, գումար է վաստակում դրանով, դեռ քիչ է: Իմ կարծիքով` մտավորականությունը հասարակության այն խավն է, որը պետք է կարողանա փոխարինել ժամանակին կորած արիստոկրատիային, հասարակության ընտրանուն: Ցավոք սրտի, դա մեզ մոտ տեղի չունեցավ ավելի շատ պատմական պատճառներով: Սկսած 8-րդ դարից` նախ արաբների կողմից մեր ազնվականությունն ուղղակի մորթվեց, իսկ հետո արդեն ժամանակ առ ժամանակ մորթվեց նվաճող ցեղերի կողմից: Նվաճողները շատ լավ հասկանում են մի բան` եթե ուզում ես ժողովրդին ծնկի բերել, պետք է առաջին հերթին ծնկի բերել նրա միտքը, նրա ոգին: 20-րդ դարի սկզբին էլ Արևմտյան և Արևելյան Հայաստանում ուղղակի վերացրին հայ մտավորականությանը: Բոլշևիկյան, Ստալինյան ժամանակահատվածում պատմությունը կրկնվեց, իսկ Սովետական լճացման տարիներին վերածվեց նոմենկլատուրային մտավորականության: Սա արդեն չէր կարող լինել այն մտավորականը, որի մասին մենք այսօր ուզում ենք խոսել: Այնուամենայնիվ, պետք է ասել, որ Ղարաբաղյան շարժման սկզբից ինչքան էլ ասենք նոմենկլարտուային մտավորականություն, դա այն մտավորականությունն էր, որն իր մեջ կրում էր ուժեղ հայրենասիրական էներգիա և որը ոտքի կանգնեց, առաջնորդեց Ղարաբաղյան շարժումը: Բայց հետո տեղի ունեցավ հերթական սպիտակ ջարդը, այսինքն` մտավորականության սարսափելի արտագաղթ երկրից: Մտավորականները չկարողացան գտնել իրենց այստեղ, քանի որ ջունգլիի օրենքներ սկսեցին առաջ գալ, որտեղ ուժեղը թույլին պետք է ուտի: Դրանք գռեհիկ կապիտալիզմի օրենքներն էին: Իսկ ո°վ մնաց մտավորականներից. թող ինձ ներեն, հիմնականում մնաց թշվառ, անտեր, ատամները թափված, կոշիկները ծակ զանգվածը: Սրանք մարդիկ էին, ովքեր արդեն ի վիճակի չէին ժողովրդին առաջնորդելու: Մտավորականությունը սկսեց առաջնորդվել որտեղ հաց, այնտեղ կաց սկզբունքով, բայց չեմ կարող ասել, որ տապալվեց: Բայց միևնույն է, կան մտավորականներ, որոնք շատ լուսավոր մարդիկ են, նրանք հերոսաբար, անձնվիրաբար կրում են իրենց խաչը, անում են իրենց գործը: Ցավոք, նրանք քիչ են: Կարծում եմ` յուրաքանչյուր ազգի կենսունակությունը նաև կախված է մտավորականության կենսունակությունից` ինչքանով է նա ուժեղ, ինչքանով է նա ի վիճակի լուրջ խնդիրներ դնել ժողովրդի առջև և առաջնորդել իր ժողովրդին այդ խնդիրների լուծմանը:
-Իսկ ինչպիսի°ն է Ձեր ասած մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր:
- Ըստ իս` քաղաքացիական դիրքորոշումը պետք է լինի ակտիվ ոչ միայն մտավորականների, այլ նաև շարքային քաղաքացու մոտ, այսինքն` մարդը բառիս բուն իմաստով նախ պետք է լինի քաղաքացի (ոչ թե քաղաքաբնակ), նա իրավունք չունի անտարբեր մնալ երկրում տեղի ունեցող գործընթացների նկատմամբ: Ցավն այն է, որ ջարդվեց մարդկանց ողնաշարը: Մութ տարիները կարծես թե մեզ ուրիշ կերպ ջարդեցին, որովհետև հավատացինք Ղարաբաղյան շարժմանը, առաջնորդներին, հետո ևս մեկ անգամ հուսախաբվեցինք, հետո եկան ավելի վուլգար ժամանակներ, ավելի գռեհիկ կապիտալիզմ, և հայ մարդն ուղղակի դարձավ անտարբեր, անհավատ: Նրա մեջ կարծես դիտավորյալ կարողացան սպանել քաղաքացիական զգացումները, որպեսզի ավելի հեշտ իշխեն: Այսօր ընդհանուր առմամբ տիրում է անտարբերություն, և այսօրվա մտավորականի կոչումն է հենց այդ անտարբերության դեմ պայքարելը, մարդկանց մեջ մարդ արթնացնելը:
-Ձեր արվեստով ինչպե°ս եք փորձում հաղթահարել այդ անտարբերությունը:
-Դա անընդհատ փորձել եմ անել: Ցավոք սրտի վերջին ժամանակներում այն սկսվել է այլ կերպ ընկալվել, ավելի գռեհիկ է մեկնաբանվում մի քանի ծայրահեղ լրագրողների կողմից: 2006-ին, երբ այդ նույն անտարբերությունն ինձ համար արդեն ծայրաստիճան մտահոգող էր և անհանգստացնող, ես պատրաստեցի “Ի°նչ անել” ներկայացումը, որի վերջին արտահայտությունն էր` ոտքի’ կանգնիր, հա’յ ժողովուրդ, որովհետև կոտրած մեջքով ապրելն անհնար է: Ի տարբերություն դրա` իմ այս վերջին ներկայացումը կոչվում է “Ցմահ բանտարկյալներ”, որտեղ ես կարծես թե ցույց էի տալիս, որ մենք, ապրելով բանտում, որևէ լավ բանի չենք կարող հասնել, ես ցույց էի տալիս, որ մենք եկել, հասել ենք մի սահմանագծի, որից այն կողմ մեզ շատ մեծ վտանգ է սպառնում:
Մեր Թատերական ինստիտուտը, մասնագետ պատրաստելով, մոռանում է, որ առաջին հերթին քաղաքացի պետք է պատրաստել: Այսինքն` տեղի են ունենում իրադարձություններ, օրինակ` մարտի մեկը, որը ողբերգություն էր, որով վերջիվերջո պետք է սնվեր արվեստագետը: Բայց ի°նչ է անում արվեստի մարդը, ուսանողը, որն ավարտում է Թատերական ինստիտուտը. նա բեմադրում է “Պատվի համարը”, “Էլի մեկ զոհը”: Լավագույն ավանդույթները շարունակվում են, որովհետև նրան չեն սովորեցրել, նա չգիտի, որ ինչ-որ ձևով պետք է անդրադառնալ ասենք նման կյանքային երևույթների: Նա միայն գիտի բեմադրել կոկրետ ինչ-որ աշխատանք և լավագույն դեպքում այդ աշխատանքում ռեպլիկներով, ինչ-որ ակնարկներով անդրադառնալ իրադարձություններին: Սա շատ ցավալի երևույթ է, երբ մտավորականության մի մասը չի ուզում, մյուս մասն էլ ուզում է, բայց չի կարողանում հակազդել երևույթներին:
-Ընդունված կարծիքի համաձայն` մտավորականի համար մեկ առավելությունն էլ պետք է լինի իր կերպարով ընդդիմադիր լինելը:
- Այնքանով, որքանով յուրաքանչյուր պետական ապարատ ինչ-որ տեղ բռնության ապարատ է, բնական է, որ մատավորականն իր էությամբ լինի հակաբռնատիրական, բայց հնարավոր չէ մշտապես լինել ընդդիմադիր: Կարծում եմ` լուրջ մտավորականը պարտավոր է վերլուծել իրավիճակը, ողջունել որևէ լուրջ և դրական քայլ և դատապարտել անլուրջը կամ վտանգավորը: Հակառակ դեպքում եկեք պատկերացնենք` ինչ է ստացվում: Մտավորականը միշտ ընդդիմադիր է, մեկ էլ հանկարծ իշխանությունը երեք-չորս հրաշալի քայլ է անում, բայց ինքը ընդդիմադիր է, ի°նչ է, պետք է անընդհատ քննադատի°. չի ստացվի: Ուրեմն ես չեմ պատկերացնում մտավորականի միշտ ընդդիմադիր և միշտ իշխանամետ լինելը: Որպես կանոն իշխանամետ մտավորականները երբեք էլ այդքան շատ չեն եղել:
Օրինակ բերելով Գյոթեին, որը մարդկային քաղաքակրթության ամենամեծ դեմքերից է, նա իր երկրի շատ դժվար ժամանակահատվածներից մեկում կանգնեց կայսեր կողքին` ասելով` ավելի լավ է անարդարություն, քան կարգ ու կանոնի պակաս: Մտավորականի դիրքրոշումը միշտ պետք է լինի վերից նայող, վերլուծող և ամենաճշգրիտ քայլերն առաջարկող: Այո’, ընդունում եմ, որ մտավորականը անհրաժեշտության դեպքում պետք է գնա իշխանություններին դեմ և գնա մինչև բանտ: Ողջունելի է յուրաքանչյուր մտավորականի այն տեսակը, որը գնում է մինչև բանտ, ընդհուպ մինչև կառափնարան ոչ իր էգոցենտրիկ նկատառումներից, փառասիրություններից ելնելով, այլ հանուն իր ժողովրդի ապագայի: Մենք այսօր տեսնում ենք անհանգստացնող իրավիճակներ, տեսնում ենք նաև պայքարող մտավորականներ, և իզուր են այդ մտավորականներին անընդհատ պոզ ու պոչ կպցնում` ասելով, որ այս մտավորականը սրա ծախվածն է, մյուսը Եվրոպայի ծախվածն է և այլն, և այլն: Եկեք մի պահ Ճապոնիան, Եվրոպան, Թուրքիան, Ամերիկան, Ռուսաստանը մոռանանք, լուրջ նայենք և տեսնեք, որ ունենք լրջագույն խնդիրներ: Շառը սրա-նրա վրա գցելով, իրար անպատվելով` մենք երբեք առաջ չենք գնա:
-Ասում եք` մտավորականն իր կեցվածքով ընդհանուր առմամբ իշխանամետ չի եղել, սակայն վերջին ընտրությունների ժամանակ ոչ միայն մեր մտավորականները սատարեցին ՀՀԿ-ին, այլ նաև դարձան Երևան քաղաքի ավագանի: Արդյո°ք հավատում եք` նրանք ի վիճակի են հարցեր բարձրաձայնելու կամ հասարակությանն ուղղորդելու:
-Չգիտեմ` ինչքանով եմ ես իրավասու նրանց փոխարեն պատասխանել: Մյուս կողմից ինչքանո°վ է բարոյապես ճիշտ իմ` այստեղ չապրելու պարագայում այդ մասին խոսելը: Հիմա ինչ ասում եմ` իմ սուբյեկտիվ կարծիքն է, ուղղակի կիսվում եմ: Մինչև դատապարտելը ինչ-որ տեղ փորձում եմ այդ մարդկանց տրամաբանությամբ առաջնորդվել: Միգուցե նրանք մտածել են` իրենց այնտեղ գտնվելով կարող են ինչ-որ բան փոխել: Օրինակ` գումարը, որը քաղաքապետարան է գալիս, եթե պետք է ծախսվի բենզալցակայան կառուցելու համար, միգուցե իրենք ինչ-որ ձևով կարողանան այս գումարը օգտագործել աղբահավաքման կամ մշակույթի բարգավաճման համար: Ես չեմ ուզում ասել, որ նրանք վազեցին, գնացին, ծախվեցին, նրանց դատապարտել ես չեմ ուզում: Նրանցից մեծ մասին ճանաչում եմ որպես ազնիվ մարդկանց:
Մի անգամ մեր մեծերից մեկը, որին ժամանակին առաջարկեցին նախագահի խորհրդական մշակույթի գծով, հետս խորհրդակցեց` գնա թե ոչ: Ես խորհուրդ տվեցի չգնալ, քանի որ այդ պաշտոնում նա էական ոչինչ չէր կարողանա անել, բայց կարող էր կորցնել հեղինակությունը որպես իշխանությունների կողքին կանգնած մարդ: Նա չգնաց: Այնուամենայնիվ, ավագանին փորձելու է ինչ-որ բան անել, ինչն իրենց համար, հավաստիացնում եմ, շատ դժվար է լինելու: Այսօրվա իշխանությունների հետ աշխատելը դժվար է, որովհետև նրանք ուրիշ մտածողություն ունեն, նրանց համար առաջնային բաներ կան, որոնք ինձ համար առաջնային չեն: Տպավորություն ունեմ, որ յուրաքանչյուր իրավիճակում նրանց համար առաջնայինը սեփականն է, քան ընդհանուրը:
-Շատերը, դիտելով Ձեր ներկայացումները, չեն հասկանում` ի վերջո Դուք ո°ր կողմում եք գտնվում, քանի որ մեկ խփում եք մեխին, մեկ` նալին, այսինքն` ոչ իշխանության կողմից եք, ոչ էլ ընդդիմության:
-Եվ այդպես էլ կա, քանի դեռ իմ ուղեղը առողջ է աշխատում ես ո’չ իշխանություն, ո’չ ընդդիմություն կլինեմ, որովհետև ես միշտ ողջունել եմ ընդիմության որևէ առողջ քայլ և ողջունել եմ իշխանության որևէ առողջ քայլ: Օրինակ` վերցնենք անցյալ տարվա ժամանակահատվածը մարտի մեկից հետո, երբ ես խաղում էի “Սեր և ատելություն”, ես երբեք չէի խաղացել ճեղքված հանդիսատեսի առաջ, բայց արի ու տես, որ ես խաղացի ռեկորդային թվով ներկայացումներ, և հանդիսատեսն առաջին անգամ դահլիճում ճեղքված լինելով` ծափահարում էր ներկայացմանը: Ինձ փորձում էին մեղադրել երկու կողմից: Ընդդիմության որոշ ծայրահեղ լրագրողներ ամենավիրավորական արտահայտություններով ինձ անվանում էին իշխանությունների կոշիկները լիզելու եկած մեկը: Անկեղծ ասած, իշխանամետ կողմն իրեն շատ ավելի կոռեկտ էր պահում: Պարզապես գիտեմ, որ նամակներ էին գրում նախագահական` փակեք այդ ներկայացումները, սա խայտառակություն է և այլն, և այլն: Ինձ համար շատ դժվար էր երկկողմ հարվածների տակ գնալ առաջ, բայց ես գիտեմ` հաղթում է նա, ով գնում է մինչև վերջ, ով հավատում է իր ասածին ու իր արածին:
Ես վստահ եմ, որ մեր առաջխաղացման համար շատ կարևոր են ընդդիմության և իշխանության ճիշտ փոխհարաբերությունները: Քանի կա ընդդիմությունը, ես նրան ուժ և կորով եմ մաղթում, որովհետև իշխանությունը եթե ինչ-որ բան էլ անելու է, նա պետք է և կարող է դա անել ընդդիմության շնորհիվ` և’ ներքին, և’ արտաքին քաղաքական հարցեր լուծելու գործում: Իշխանությունը կարող է և պարտավոր է օգտագործել ընդդիմության շարժումը, ես դա բարձրաձայնել եմ: Ես բարեփոխումների կողմնակից եմ և այդ մասին ասել եմ եթերով: Բայց ես զարմանում եմ` ինչո°ւ է, երբ Վարդան Պետրոսյանն է ասում, որ իշխանությունները պետք է և պարտավոր են օգտվել այս իրավիճակից և հետևություններ ու բարեփոխումներ անեն, այդ դեպքում ես դառնում եմ իշխանամետ, իսկ ինչու երբ նույն բանն ասում է ընդդիմության առաջնորդը, նա իշխանամետ չի համարվում:
-Այս փակուղուց դուրս գալու ճանապարհները որո°նք են, որո°նք են Վարդան Պետրոսյանի դեղատոմսերը:
- Մենք առաջին հերթին պետք է հոգեփոխվենք, և դրանում մեզ կօգնի հավատը: Ավելի մեծ ուժով դա կարողանում է անել կրոնը, եկեղեցին: Իմ ամբողջ հույսը մեր ժողովրդի մոտ հավատը վերստեղծելու, վերածնելու մեջ է: Ես եկեղեցական չեմ, բայց, ինչ խոսք, իմ աշխատանքներում միշտ կարմիր թելով ինչ-որ հավատի մի գիծ եմ տանում, որպեսզի ինչ-որ ձևով մարդուն մոտեցնեմ Աստծուն: Երբ մարդու մեջ սկսում է խոսել հավատը, հավատացյալը, նրա մեջ ինչ-որ ձնհալ է սկսվում, և նա ինքն է ճիշտ որոշումը կայացնում:
Շատերն ասում են, որ հեղափոխությունը, քաղաքական որոշումները կփոխեն երկիրը, բայց ովքե°ր են այդ նույն քաղաքական որոշումներ կայացնողները: Այս նույն քաղաքական որոշում կայացնո°ղը չէր, որ այս երկիրը այս օրին հասցրեց: Ինչքա~ն կարելի է ամեն ինչում անընդհատ մեղադրել ուրիշներին, չտեսնել սեփական թերությունները, արատները: Մենք անընդհատ վախենում ենք նայել հայելու մեջ, տեսնել ինչ արատներ ու վերքեր ունենք, որպեսզի դրանք բուժենք: Այդ համարձակությունը մենք չունենք և այդպես խարխափելով գնում ենք: Կարծում եմ` մենք պետք է ուժ գտնենք, նայենք մեր մեջ, մեր վերքերին: Եվ միայն հավատը մեզ կփրկի: Մենք առհասարակ սխալ կարծիք ունենք հավատացյալ մարդու և հավատի նկատմամբ, քանի որ կարծում ենք` հավատացյալ մարդը չունի պայքարի ոգի: Մենք ծանոթ չենք հավատացյալ մարդու համառությանը: Մեզ ներարկել են, որ հավատացյալ մարդը պետք է ոչխարի պես գլուխը կախ լինի ու բառաչի:
Պարզապես մեզ պետք են լուսավոր գաղափարներ, որի շուրջ իսկապես պետք է հավաքվել: Լինի գաղափարը, կհավաքվեն մարդիկ, չկա գաղափարը, մարդիկ չեն հավաքվում: Ցավոք, գաղափարներն օդից չեն ծնվում, դրանք վերջիվերջո պետք է հասունանան, և լուսավոր գաղափարներից կծնվեն նաև լուսավոր մարդիկ:
-Փաստորեն, Ձեր առաջարկած դեղատոմսը հավատն ու արվե°ստն է:
-Արվեստը մի կողմ, առաջինը` հավատն է, որին իհարկե ծառայում է արվեստը, եկեղեցին, հավատն առ Աստված:
-Ներկայիս վիճակն ինչպե°ս կբնորոշեք:
-Ես տեսնում եմ` ինչպես է այսօր աշխարհը քայլ առ քայլ դեգրադացվում: Եվ տեսնում եմ դա Եվրոպայում, Ամերիկայնում, ասիական երկրներում, նրանց մոտ դա այլ կերպ է արտահայտվում, և մեր պետությունը, մեր ժողովուրդն էլ բոլոր ժողովուրդների պես սանդուղքով գլորվում են ներքև: Այդ դեգրադացման ճանապարհին էլ սովորաբար ծնվում են շատ լուսավոր մարդիկ: Գոյություն ունի բնության հավասարակշռություն` ինչքան խմորն այս կողմից սեղմես, այն կողմից դուրս է գալիս, ինչքան ռաբիսով ճզմես, միևնույն է, Կոմիտասն այն կողմից դուրս է գալու: Աստված հավասարակշռության կորուստ թույլ չի տալիս, և այդ դեգրադացիան քայլ առ քայլ գնալու և հասնելու մի տեղ, որտեղ մարդ արարածը կանգնում է մեծ ընտրության առջև, նա հասականալու է, որ այդպես շարունակելն անհնար է: Կամ նա կշրջվի դեպի Աստված և կապրի Աստծո և մարդկանց հետ համերաշխության մեջ, կամ նա իրեն կկործանի: Այնպես որ ես այսօրվա Հայաստանի վիճակը չեմ առանձնացնում ո’չ Ամերիիկայի, որ Ֆրանսիայի իրավիճակից: Քաղաքական, տնտեսական, մշակութային փլուզումներ են տեղի ունենում ամենուր: Նույն անկումն է` իր հատկանշական կողմերով…
Ես կարծում եմ` աշխարհի ընթացքը անկումային և դժվարին է, և մարդը պիտի հասկանա, որ մի օր սա պետք է կանգնեցնի: Նա կկանգնեցնի այն ժամանակ, երբ հայացքը շուռ կտա դեպի Աստված: Ես իմ բոլոր աշխատանքներով դա եմ փորձում ասել: Մեզ մեր հավատը կփրկի:
Հարցազրույցը վարեց ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=28244
