Join Date: Dec 2006
Age: 51
Rep Power: 26 
|
Արցախյան մարտի հերոսները Герои Арцахской войны
Հայ ժողովրդի նորագույն պատմության էջերին ավելացրած սեւ օրերի շարքում հյուսիսային Արցախի (Շահումյան, Գետաշեն) անկման կամ եթե ստույգ լինենք՝ հանձման տարեթիվը թեպետ խնամքով քողարկվում ու մատնվում է մոռացության, միեւնույն է, քաղաքական վայրիվերումների տարբեր իրավիճակներում ցցվում է պարկում թաքցված մախաթի տրամաբանությամբ:
Լինելով Շահումյանցի, իմ ընտանիքի բոլոր անդամները, ներառյալ 12- ամյա եղբայրս, մասնակցել են ոչ միայն Շահումյանի ինքնապաշտպանության մարտական գործողություններին, այլեւ կրելով ծանր մարդկային կորուստներ, մասնատվել, հասել են Հայաստան՝ հաստատվելով Ապարանում: Այնտեղ էլ հայրս հավաքել է մեր ընտանիքի բեկորները, պահ տվել պատերազմի դժվարության դեմ թիկունքում պայքարող Ապարանի ջոկատի ազատամարտիկների ընտանիքներին եւ այդ ջոկատի հետ մասնակցել նրա բոլոր արշավներին, մինչեւ վերջ, մինչեւ զինադադար: Շահումյան, Գետաշեն, Մարտակերտ, Լաչին, Գոչազ, Օմարի լեռնանցք, Կուբաթլու... ահա այն ոչ ամբողջական ցանկը, որտեղ ռազմական գոծողություններին մասնակցել է Ապարանի ջոկատը եւ որի կազմում հորս՝ Բենյամին Տեր-Սարգսյանի հետ կողք-կողքի կռվում էր Մյասնիկ Մալխասյանը: Նրա, ջոկատի մյուս տղաների եւ Հայաստանից Շահումյան գնացած ու ինքնապաշտպանական կռիվներին մասնակցած բոլոր տղաներին անուն-առ անուն հիշում եւ նրանց սխրագործությունների մասին պատմում էր եղբայրս, վառվող աչքերով: Հետագայում, երբ պետք է կորցնեինք մեր անցյալն ու դրա հետ մեկտեղ՝ մեր կյանքի մի կարեւոր հատված, Մյասնիկ Մալխասյանը պետք է ապաստան տար մեր ընտանիքին Ապարանի շրջանի Չքնաղ գյուղի դպրոցում, որի տնօրենն ու հիմնադիրն էր, աշխատանքի տեղավորեր մորս՝ հայոց լեզվի եւ գրականության ուսուցչուհու հաստիքով իսկ նրա մայրն ամեն անգամ հաց թխելիս բաժին պիտի հատկացներ մեր ընտանիքին: Իսկ երբ ջոկատը մեկնում էր հերթական արշավին եւ նրանց սպասելու պրոցեսը դառնում էր անտանելի, Մյասնիկ Մալխասյանի մայրը մորս կանչում էր իրենց տուն՝ թեյի կամ սուրճի եւ զրույցի բռնվում: «Ումութ ջան, սիրտդ լեն պախա, կգան մեր որդիք, Աստված նրան խետ: Դուք տուն ու տեղ եք կորցրել, Աստված չի թողա որ մարդդ էրեխեքի գլխից պակասա...»,-սփոփում էր, գոգնոցի ծայրով թաքուն սրբում աչքերն ու լուռ աղոթում իր Մյասնիկի, բոլոր տղերքի համար: Իսկ Ապարանի խստաշունչ ձմռան ոռնացող բքին, ռազմի դաշտերում կռվող ազատամարտիկներից լուր սպասելիս, կարոտից կուչ եկած մեր սրտերը ջերմացնելու համար մեր ժամանակավոր կացարանն այցելող նրանց կանայք, մայրերն ու քույրերը պատմություններ էին պատմում իրենց զինվորների մասին եւ իրենք իրենց հույս ներշնչում, մտածելով, որ քաջ են, փորձառու են, կգան, չեն զոհվի: Խստաշունչ ձմեռների երկար գիշերները եւ հյուծող սպասումը կրճատելու նպատակով վառարանի շուրջը հավաքված ազատամարտիկների հարազատները եւ ժամանակ առ ժամանակ ռազմի դաշտում վիրավորվածները՝ ապաքինվելու անհամբեր ժամանակին մատնված, մեզ հետ միասին հիշում էին իրենց ընկերներին, մարտի տարբեր դրվագներ եւ նորից մրմնջում. որ կգան, բոլորը ետ կգան ողջ եւ առողջ: Երազում էին խաղաղ օրերի մասին, ծրագրեր կազմում, պատկերացնում այն Հայաստանը, որը պատերազմից դուրս կգա հաղթանակած, ոտքի կկանգնի, կլինի ազատ եւ ժողովրդավար: Մի անգամ, երբ կոնտուզիա էր ստացել, եւ ջոկատը որոշել էր Մյասնիկին մի 15 օր թողնել տանը՝ բուժվելու, եկավ մեր տուն, հարցնելու, թե ինչի՞ կարիք ունենք: Փայտ էր բերել եւ ինչ-որ ուտելիք, մայրն էր ուղարկել՝ լավաշ, պանիր, թթու եւ էլի ինչ-որ բան: Երբ քույրս, Ռուզանը, որն այդ ժամանակ 13 տարեկան էր, վազեց նրան ընդառաջ ու լաց եղավ, ասաց, որ շատ է կարոտում մեր տունը, տատիկիս, որին թուրքերը սպանել էին, հարցրեց, թե երբ են գնալու մեր գյուղն ազատեն, Մյասնիկի աչքերում արցունք նկատեցի: Երեսը շուռ տվեց ու չնայելով մեր կողմը, ատամների արանքից քամեց՝ «Կգնանք, Ռուզան ջան, կազատենք մեր գյուղը, մի լացի...»:
Զինվորներին սպասելիս (մեր ամեն օրն այդ ժամանակ անցնում էր սպասումի մեջ), մոմի լույսի տակ կրճատվող երեկոներից մեկի ժամանակ քույրս պատմեց, որ Մանաշիդ գյուղը պաշտպանել է Սասուն Միքայելյանի ջոկատը, որն ապրել է իմ տատիկի տանը, եւ նահանջելիս հայրս նրան խնդրել է պայթեցնել տունը, որ թուրքին չմնա: Սասունի ջոկատի տղաներին եւ Սասունի հետ ծանոթացա միայն վերջերս, ՀՀ նախագահի ընտրության օրը, Հրազդանի իր գրասենյակում ու չհասցրի անգամ երախտիքի խոսք ասել նրան, քանի որ օրն անհանգիստ էր: Իսկ հետո...նրան ձերբակալեցին, որովհետեւ ՍՍ-ին հպատակվելու երդում չէր տվել: ՍՍ-ին չհպատակվելու, իր զոհված ընկերների եւ մոռացության մատնված ողջերի չիրականացված երազանքի ճամփին՝ ձերբակալվեց նաեւ Մյասնիկ Մալխասյանը: Հետո ռեժիմը սկսեց նրանց վարկաբեկելու, նրանց ներդրումը նսեմացնելու եւ նրանց ընտանիքներին հալածելու այն զարհուրելի գործընթացը, մոռանալով, որ պատերազմի արհավիրքը վերապրած մարդիկ դեռ կան, դեռ ողջ են, եւ իրենց չի հաջողվի սրբագրել այն պատմությունն ու ջնջել այն անունները, որնք նպաստել են մի ամբողջ սերնդի ձեւավորմանը՝ իրենց գործերով եւ իրենց օրինակով: Այդ սերունդը եղբորս սերունդն է, որի մանկությունն ավարտվել է 12 տարեկան հասակում եւ որը կռվել է նրանց կողքին, նույն խրամատում եւ դարձել նրանց մարտական ընկերը: Հաջորդը որդուս սերունդն է, որն այժմ 16 տարեկան է եւ որի հոգեկերտվածքը կազմավորվել է նրանց՝ ազատամարտիկների շրջապատում, նրանց երգերի ներքո, նրանց ռազմական զենքի հետ խաղալով:
ԳԱՅԱՆԵ ԱՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ
|
