Интервью с художником Кареном Оганяном
ПРЕСТУПНЫЕ ИНТЕЛЛИГЕНТЫ
- Что для вас интеллигенция? Какова гражданская позиция нынешней интеллигенции?
- Слово интеллигент происходит от intellectual и означает «мыслить и выражать свои мысли». Но в Армении нет почти людей, умеющих мыслить и выражать свои мысли. Немало думающих людей, но из-за атмосферы старха немногие могут выразить свое мнение и мысли. С другой стороны, есть группа «интеллигентов», которые «смело» выражают свои мысли у ног власти. Думаю, интеллигентами можно назвать лишь тех, кто находится рядом с оппозицией.
Интеллектуальный человек всегда выступает против каких-то идей и за свободу и справедливость. К примеру, Оган Дурян, Ерванд Манарян, несмотря на возраст, они находятся рядом с оппозицией. Другая часть так называемой интеллигенции, которая с успехом «доит» общество – это лишь группа преступников. Преступные интеллигенты, исходя из собственных интересов, не замечая атмосферы в стране, находятся рядом с властью. Но параллельно с этим появился другой образ борьбы интеллигентов, вернее, молодых деятелей искусства, которые, в отличие от нынешней интеллигенции, не боятся выражать свои мысли. Потому что видят пример нынешней «интеллигенции» и подавленного ими общества.
Интеллигенты, находящиеся рядом с властью, делают все, чтобы мы не могли жить независимо и свободно. И хотя прекрасно понимают, что живем мы в подавленной стране, они ни перед чем не остановятся ради славы.
- Слава в обществе, которое их не принимает?
- Я ставлю разницу между обществом и оппозицией. Общество можно подразделить на три части – оппозиция, власть и молчуны. Провластные интеллигенты продолжают толковать о «кочаряновском» здоровом образе жизни – смешно. Они хотят этим охмурить общество, которое, кстати, легко поддается обману. Когда интеллигенция маргинализируется от общества, она впадает в печальное состояние, потому общество, которое питается телевизором, больше в них не нуждается. И власть взяла на себя обязательство проталкивать интеллигентов, воспитанных на телевизоре.
- Вы дифференцировали общество после 1 марта?
- 1 марта стало ясно, кто есть кто.
- Вы принадлежите к числу немногих, кто в своем искусстве отразил 1 марта.
- Мне кажется, человек искусства всегда должен быть против власти. Если Левон Тер-Петросян придет к власти, я все равно буду в оппозиции. Оппозиция для меня – это противник насилия. Что касается 1 марта, то я не мог не отразить в своем искусстве чувства, которые пережил, когда рядом умирали люди.
- В какой стране вы живете?
- В отличие от кочаряновских времен, сегодня оппозиции удается сдерживать власть от полной диктатруры. Хотя мы не слишком далеки от диктатуры, но благодаря борющимся людям она пока не вылилась в тоталитаризм.
Если честно, я борюсь не ради общества, а ради свободы, потому что общество не желает свободы. В Армении больше озабочены не отсутствием свободы, а социальными проблемами, и пока не будет найдено их решение, вряд ли общество задумается о свободе.
- Избранные в Совет старейшин Еревана интеллигенты утверждают, что оппозиционны по сути, но намерены бороться изнутри.
- Я не признаю такую оппозицию. Каждый из них пришел за своим интересом, потому что если они хотели бы поднимать проблемы, они могли бы сделать это на площади. Я сам не разделяю всех идей Армянского национальногго конгресса, но я на площади, и здесь борюсь во имя свободы. Честно говоря, я не верю ни одному слову старейшин. Не могу назвать всех провластных врагами, потому что можно многих понять.
- Вам удается доводить до людей свои идеи?
- Чтобы понять мое искусство, нужно осознавать свое подавленное состояние и понимать, что нуждаешься в свободе. Мое искусство не для этого общества, потому что оно не желает свободы. Я не обвиняю людей – они боятся.
Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10256
ՀԱՆՑԱԳՈՐԾ ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆՆԵՐ
Հարցազրույց նկարիչ Կարեն Օհանյանի հետ
- Կարեն, ի՞նչ է Ձեզ համար մտավորականությունը: Ըստ Ձեզ` ինչպիսի՞ն է այսօրվա մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումը:
- Մտավորականություն բառը intellectual բառի հայերեն թարգմանությունն է, այսինքն` մտածել, մտածածն արտահայտել: Սակայն մտածածն արտահայտող մտավորականներ Հայաստանում այսօր գրեթե չկան: Հայաստանում կան ինտելեկտուալ մարդիկ, բայց քանի որ այստեղ կա շատ մեծ վախի մթնոլորտ, այդ պատճառով էլ Հայաստանում ինտելեկտուալ մարդը չի կարողանում լիարժեք իր կարծիքը, իր ինտելեկտն արտահայտել: Մյուս կողմից, կա մտավորականների մի խումբ, որն իշխանության ոտքի տակ է և կարողանում է “համարձակ” իր դիրքորոշումն արտահայտել: Իմ կարծիքով, այսօր միակ համարձակ մտավորականներն ընդդիմության կողքին կանգնած մտավորականներն են:
Առհասարակ, ինձ համար ինտելեկտուալ մարդը նա է, ով դեմ է ինչ-որ գաղափարների, դեմ է հանուն ազատության և արդարության: Օրինակ, Օհան Դուրյանը, Երվանդ Մանարյանը և ուրիշներ, չնայած իրենց տարիքին` կանգնած են ընդդիմության կողքին: Այսպես կոչված մտավորականության մյուս թևը, որը լիարժեք “կրթում է” հասարակությանը, հանցագործ մտավորականների խումբն է: Ես չեմ խուսափում այս արտահայտությունից: Հանցագործ մտավորականներն, իրենց շահերից ելնելով, չնկատելով երկրում տիրող հանցագործ միջավայրը, կանգնած են իշխանությունների կողքին: Մյուս կողմից, պայքարելու ուրիշ ձև է ստեղծված, որը ոչ թե կարելի է անվանել մտավորականների պայքար, այլ երիտասարդ արվեստագետների պայքար, որոնք ընդդիմադիր են և ի տարբերություն այսօրվա այսպես կոչված մտավորականությանը` չեն վախենում համարձակ արտահայտվելուց: Իսկ համարձակ երիտասարդները կարողանում են արտահայտվել, որովհետև այսօր տեսնում են իրենց “կրթող” մտավորականությանը, նրանց “ինտելեկտը”, և դրա արդյունքում՝ ճնշված հասարակությանը:
Իշխանության կողքին կանգնած մտավորականներն ամեն ինչ անում են, որ զերծ մնանք անկախ և ազատ ապրելու դիրքորոշումից: Ու թեև շատ լավ հասկանում են, որ ապրում ենք ճնշող երկրում, բայց փառքի հասնելու ճանապարհին նրանք ոչ մի բանի առաջ կանգ չեն առնում:
- Փառքի հասնեն մի հասարակությունում, որն իրենց չի՞ ընդունում:
- Ինձ համար հասարակությունը տարանջատվում է ընդդիմությունից: Հասարակությունն այսօր կարելի է բաժանել երեք մասի. առաջին մասը ընդդիմությունն է, երկրորդ մասը` իշխանությունը, իսկ երրորդ մասն այն հասարակությունն է, որը լռում է: Իշխանության կողքին կանգնած մտավորականներն ի՞նչ են խոսում. նրանք խոսում են երիտասարդների համար քոչարյանական ժամանակից եկած առողջ ապրելակերպի մասին. դա ծիծաղելի է: Այդ ձևով նույն մտավորականությունը ուզում է հասարակությանը խաբել, իսկ մեզ համար գաղտնիք չէ, որ մեր հասարակությունը շատ հեշտ է խաբվում: Երբ մտավորականությունն առանձնացվում է հասարակությունից, ինքն ընկնում է տխուր վիճակի մեջ, և հասարակությունն էլ որովհետև չունի այդ ինտելեկտը, կրթվում է հեռուստատեսությամբ ցուցադրվածով: Այսինքն` հասարակությունը կրթվում է հեռուստացույցով, իսկ այդ ճանապարհով կրթված մարդիկ հիմնականում այսօրվա իշխանության մեծացրած մտավորականներն են: Իշխանությունն իր վրա է վերցրել նրանց առաջ տանելու պարտականությունը:
- Այս բաժանումն արեցիք մարտի մեկի՞ց հետո:
- Իհարկե: Մարտի մեկից հետո պարզ դարձավ` ով, ով է:
- Կարելի է ենթադրել, որ հեռուստատեսությամբ ազատ խոսքի, տարակարծության բացակայություն է հանգեցնում հասարակության մեջ Ձեր նշած երեք բաժանումներին:
- Ոչ միայն հեռուստատեսությունում, այլ ամբողջ Հայաստանում մեծագույն խնդիր է ազատ խոսքը:
- Մարտի մեկից հետո այն քչերից էիք, որ Ձեր արվեստով, Ձեր կտավներով անդրադարձաք այդ թեմային:
- Իմ կարծիքով, արվեստագետը միշտ պետք է դեմ լինի իշխանությանը: Եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը գա իշխանության, ես էլի ընդդիմադիր եմ լինելու: Հետևաբար, ստեղծվում է հզոր պետություն, հզոր երկիր, հզոր արվեստագետների ընդդիմություն: Ընդդիմությունն ինձ համար բռնությանը դեմ լինելն է: Եթե լինի բռնություն Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ժամանակ, ես էլի լինելու եմ ընդդիմադիր, այսինքն` ինձ համար արվեստագետը պետք է լինի ընդդիմադիր հայացքներով մեկը: Ինչ վերաբերում է մարտի մեկին, երբ իմ կողքը մարդ է մահացել, ես տեսել եմ դա… իմ արվեստով չանդրադառնալ դրան չէի կարող: Եվ մինչև հիմա էլ իմ արվեստով պայքարում եմ դրա դեմ:
- Այս պահին ինչպիսի՞ երկրում եք ապրում:
- Այս պահին, համեմատելով Քոչարյանի ժամանակահատվածի հետ, համենայն դեպս ըմդդիմությունը կարողանում է այնպես անել, որ իշխանությունը չկարողանա լիարժեք ինքնաարտահայտվել, այսինքն` լիարժեք բռնատիրության վերածել երկիրը: Թեև բռնատիրությունից շատ հեռու չենք, բայց ընդդիմությունը հսկողի դերում է, որ չկարողանան լիարժեք բռնապետության վերածել. գոնե մի քանի բռնությունից կարողանում ենք զերծ մնալ: Դա այն մարդկանց շնորհիվ է, որոնք ակտիվ պայքարում են: Այսինքն` ես եթե դադարեմ ակտիվ պայքարել, նշանակում է ես դադարում եմ պայքարել նաև արվեստում: Ինձ համար պայքարը ոչ թե հաղթանակի հասնելն է, այլ կարողանալ այդ պայքարով ինչ-որ չափով գոնե բռնապետությունը սանձել:
Գիտեք, եթե անկեղծ ու ազնիվ ասեմ` ես հասարակության համար չեմ պայքարում, ես պայքարում եմ ազատության համար, բայց հասարակությունն ազատություն չի ուզում: Հայաստանում, շփվելով մարդկանց հետ, հասկանում ես, որ այստեղ առաջնահերթ խնդիրը ոչ թե ազատության խնդիրն է, այլ սոցիալականի, և մինչև չլուծվեն սոցիալականի հետ կապված խնդիրները, հազիվ թե հասարակությունը շտապի մտածելու ազատության մասին:
- Մինչև մարտի մեկը իշխանության ո՞ր քայլերն էին, որ Ձեզ դուր չեկան, այսպես ասած ըմբոստացրին, և Դուք որոշեցիք միանալ շարժմանը, գնալ հրապարակ:
- Ես տասը տարուց ավել է, ինչ պայքարում եմ: Յուրաքանչյուրն ուղղակի պետք է կույր լինի, որ չկարողանա տեսնել երկրում տիրող կեղտոտությունները…
- Երեւանի ավագանի-արվեստագետներից շատերն ասում են, որ եկել են պայքարելու հենց այդ կեղտոտությունների դեմ, որ իրենք իրենց գաղափարներով ընդդիմադիր են:
- Երկու խոսքով ասեմ` ինձ համար այդպիսի ընդդիմություն գոյություն չունի: Նրանցից յուրաքանչյուրը եկել է իր շահերի համար, քանի որ եթե կարողանային այնպիսի հարցեր կբարձրացնեին, որոնք այսօր հուզում են հասարակությանն ու ընդդիմությանը, և կբարձրացնեին հրապարակում: Այսինքն` եթե ես հրապարակում չլինեմ, ուրեմն կլինեմ իրենց նման: Գուցե ես ՀԱԿ-ի ոչ բոլոր գաղափարներն եմ կիսում կամ ընդունում, բայց ես հարապարակում եմ, որովհետև այստեղ ես պայքարում եմ հանուն ազատության: Անկեղծ ասած, ուղղակի համոզված եմ, որ այդ ավագանիները չեն կարող որևէ բան անել, նրանց ոչ մի խոսքին էլ չեմ հավատում: Չեմ կարող ասել` ովքեր իշխանության մեջ են՝ իմ թշնամիներն են, որովհետև համենայն դեպս մարդիկ կան, որ ստիպված են գնում այդ քայլին, ինչը թեև ողջունելի չէ, բայց մի փոքր հասկանալի է:
- Ձեր արվեստով կարողանո՞ւմ եք հասարակությանը Ձեր ասելիքը տեղ հասցնել:
- Իմ արվեստը հասկանալու համար պետք է լինես ճնշված, բայց հասկանաս, որ դու ճնշված ես, որ հետևաբար քեզ ազատություն է հարկավոր: Իմ արվեստն այս հասարակության համար չէ, որովհետև մեր հասարակությունը չի ուզում ազատություն, բայց ես չեմ մեղադրում հասարակությանը, քանի որ նրա մոտ գերիշխում է վախը:
ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=28266
