Ներկայումս քուրդ-հրեական փոխառնչությունները լուսաբանող վերլուծական նյութերն աչքի չեն ընկնում բավարար քանակությամբ, ինչը երբեմն ստվերում է պարզ իրողություններ: Արդյունքում, առավել հասկանալի է դառնում քրդական գործոնի նշանակությունն Իսրայելի արտաքին քաղաքական չափորոշիչներում, որոնք պարունակում են տեւականության եւ կայունության կարեւորագույն բաղադրիչներ:

Դեռեւս նախքան Իսրայել պետության հռչակումը 1948թ., հրեա քաղաքական գործիչները նախանշում էին ապագա պետության արտաքին քաղաքականության հիմնական կողմնորոշիչները Մերձավոր եւ Միջին Արեւելքում: Հետագայում, նախանշված ուղղություններից շատերը լավագույնս արտահայտվեցին Իսրայելի արտաքին քաղաքական հայեցակարգում, որտեղ իր ուրույն տեղն զբաղեցրեց նաեւ «Ծայրամասային ռազմավարությունը» (Peripheral Strategy): Այստեղ առաջնահերթ կարեւորվում էր հրեական պետության կողմից ֆինանսատնտեսական եւ ռազմատեխնիկական աջակցության ցուցաբերումը Մերձավոր Արեւելքի կրոնա-էթնիկական փոքրամասնություններին:

Արդեն 1950-ական թթ. Իսրայելի կողմից փորձեր կատարվեցին կապեր հաստատելու տարածաշրջանի քրդական կազմակերպությունների հետ, նույնիսկ քննարկվեցին քրդերին իսրայելական ռազմամթերք մատակարարելու խնդիրները: Այս իրադարձություններին հաջորդեցին իրաքյան քրդերի զինված ելույթներն ընդդեմ Բաղդադի կենտրոնական իշխանությունների: Պայքարի տասնչորս տարիների ընթացքում իսրայելական Մոսադը, ամերիկյան ԿՀՎ-ն եւ իրանական Սավակը համագործակցությամբ կարողացան որոշակի ակտիվություն ցուցաբերել Իրաքի քրդաբնակ շրջաններում, իսկ 1960-ական թթ. վերջերին համատեղ ուժերով նույնիսկ ստեղծել Քրդստանի ժողովրդավարական կուսակցությանը ենթարկվող հետախուզական հատուկ ծառայություն` Փարասթինը: Հատկանշական է այն փաստը, որ Իսրայելն իր քրդական քաղաքականության մեջ կարողացավ արդյունավետ օգտագործել քրդերի մեծ թվաքանակ ունեցող երկրների` Թուրքիայի եւ շահական Իրանի ներուժը: 1958թ. օգոստոսի 28-ին համագործակցության հույժ գաղտնի համաձայնագիր էր ստորագրվել նաեւ Մոսադի եւ Թուրքիայի Ազգային անվտանգության ծառայության միջեւ:

1980թ. սեպտեմբերի 29-ին Իսրայելի նախկին վարչապետ Մենահեմ Բեգինն առաջին անգամ պաշտոնապես հայտարարեց այն մասին, որ Իսրայելը 1965-1975թթ. իրաքյան քրդերին օժանդակել է զենքով, ֆինանսապես եւ ռազմական խորհրդականներով: Սա անուղղակի «մարտահրավեր» էր Թուրքիայի համար, ինչը վկայում էր այն, որ քրդերի նկատմամբ ծավալվող գաղտնի դիվանագիտության սկզբունքները մուտք են գործում որակական նոր փուլ: Վարչապետի ելույթը համընկավ քրդական շարժման նոր ալիքի բարձրացմանը 1980-ական թթ., բայց այս անգամ Թուրքիայում` Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության գլխավորությամբ:

1982թ. փետրվարին հրապարակվեց իսրայելցի լրագրող եւ Արտաքին գործերի նախարարության նախկին աշխատակից Օդեդ Յինոնի հոդվածը` «Իսրայելի ռազմավարությունը 1980-ական թթ.» վերնագրով: Այն լույս տեսավ Համաշխարհային սիոնիստական կազմակերպության տեղեկատվական բաժնին պատկանող «Քիվունիմ» պարբերականում, որտեղ հեղինակը, վերլուծելով տարածաշրջանային զարգացումներն ու մարտահրավերները, հանգում է այն եզրակացության, թե աշխարհաքաղաքական նոր պայմաններում Իսրայելն առավել վճռական պետք է հանդես գա տարածաշրջանի էթնիկ փոքրամասնություններին աջակցելու հարցում: Դրա համար անհրաժեշտ է դիտվում օգտվել արաբական եւ մի շարք այլ (գուցե այստեղ ներառվում է նաեւ Թուրքիան) մահմեդական երկրներում առկա կրոնա-էթնիկական խնդիրներից եւ հնարավորինս մասնատել այդ պետություններն առավել փոքր միավորների: «Քիվունիմ» հեղինակավոր պարբերականում իսրայելցի նախկին դիվանագետի վերոհիշյալ հոդվածը լավագույնս արտահայտում է Իսրայելի արտաքին քաղաքականության օրակարգում կարեւոր տեղ զբաղեցնող «Ծայրամասային ռազմավարության» շեշտադրումները:

Օ. Յինոնը բաց տեքստով խոսում էր նաեւ այն մասին, որ Իրաքը, Իրանը եւ Թուրքիան քրդական գործոնի տեսանկյունից բավական խոցելի են: Սակայն հաշվի առնելով մի շարք հանգամանքներ, օրինակ` քրդերի իրանական ծագումը կամ էթնիկ փոքրամասնություններին ճնշելու Թուրքիայի մեծ փորձը, խորհուրդ է տալիս առաջիկայում հիմնական շեշտը դնել Իրաքը մասնատելու եւ երեք ինքնիշխան պետությունների ստեղծման գաղափարի վրա.

ա) Հյուսիսում` քրդական պետություն, կենտրոնը՝ Մոսուլ

բ) Կենտրոնական հատվածում` սուննի պետություն, կենտրոնը՝ Բաղդադ

գ) Հարավում` շիա պետություն, կենտրոնը՝ Բասրա

XXIդ., երբ արդեն իրականություն է ԱՄՆ-ի ռազմական ներկայությունն Իրաքում, առավել քան իրատեսական են դարձել Մերձավոր Արեւելքի սահմանների վերաձեւավորման իսրայելական ծրագրերը, որոնցում քրդական գործոնն ունի առանցքային նշանակություն: Իսկ այն, որ Իսրայելը վաղուց է շահագրգռված սահմանների վերաձեւավորման հարցում, վկայում է նաեւ 1981թ. դեկտեմբերին Իսրայելի պաշտպանության նախկին նախարար Ա. Շարոնի ծրագրային ելույթը, որտեղ խոսվում էր այն մասին, որ պետության պաշտպանական շահերը չեն սահմանափակվում հարեւան երկրների հետ ուղղակի առճակատմամբ, այլ ներառում են Պակիստանը, Հյուսիսային Աֆրիկան եւ նույնիսկ Աֆրիկյան մայրցամաքի այլ շրջաններ:

Վերոհիշյալի համատեքստում հատկանշական է նաեւ 2006թ. օգոստոսին հրապարակված Ռ. Պիտերսի «Միջին Արեւելքի նոր սահմանները» քարտեզը, որի իրական հեղինակը, ըստ Մ. Գուսմանի, հանդիսանում է «Լիքուդ» կուսակցության հիմնադիր Ա. Շարոնը: Հիշյալ քարտեզը «Միջին Արեւելքի միացյալ նահանգներ» ընդհանուր պետության ներքին եւ արտաքին սահմանները կանխորոշող ծրագիր է` ըստ արյունակցական կապերի եւ հավատի նմանությունների: 1990-ական թթ. նկատելի դարձան ծրագրի իրագործման առաջին փորձերը, երբ Իսրայելում ձեռնամուխ եղան ժառանգականության ոլորտի հետազոտություններին, որոնց արդյունքում մերժվեց «Cohen Modal Haplotype»-ի վերաբերյալ նախկին տեսությունը: Վերջինս ներկայացնում է նոր քրոմոսոմների հավաքակազմ, որն, ինչպես սկզբնապես կարծում էին մասնագետները, բնորոշ է եղել միայն հրեաներին: 1998թ. «Գիտական հայտնագործություններ» ամսագրում Կ. Սկորեցկին այն գաղափարն արտահայտեց, թե այլ ազգերի ներկայացուցիչներ եւս կարող են ունենալ «CMH»: Իսկ 2001թ. Իսրայելի, Գերմանիայի եւ Հնդկաստանի մի խումբ հետազոտողներ հանդես եկան ուշագրավ հայտարարությամբ առ այն, որ հրեաներն ու քրդերը գտնվում են սերտ արյունակցական կապերի մեջ:

Սակայն հարկ է նկատել, որ դրանք ընդամենը անհաջող փորձեր են՝ հեռացնելու քրդերին արիական (հնդ-իրանական) լեզվախմբից` մոտեցնելով նրանց սեմախոս հրեաներին. համաձայն ժառանգականության օրենքների` արյունակցական կապերը կարող են վերաբերել ընտանիքներին, գերդաստաններին, բայց ոչ ամենեւին էթնիկ խմբերին կամ ազգերին: Իսկ ինչ վերաբերում է հավատի նմանությամբ (այսինքն` ըստ կրոնական պատկանելության) էթնիկ խմբերին եւ ազգություններին խմբավորելու տրամաբանությանը, ապա դա հին քաղաքակրթական արժեք է, որը մերժում է ազգերի ձեւավորման բնական կենսատարածքի գաղափարը եւ չի կարող համահունչ լինել ժամանակակից աշխարհի պահանջներին:

Այսպիսով Իսրայելը, քրդերի հետ չապահովելով պաշտոնական համագործակցության բարձր մակարդակ, այնուամենայնիվ զարգացնում է բազմաշերտ քաղաքականությունը այդ ուղղությամբ, որի առաջնայնությունը Իսրայելի համար բազմիցս ապացուցվել է պատմությամբ: Փաստորեն, ապագայում քրդական պետության առաջացումը Մերձավոր Արեւելքում կարող է վերջնականապես փոխել ուժերի դասավորությունը տարածաշրջանում. առաջին հերթին լրջագույն հարվածի տակ են հայտնվում թուրք-իսրայելական հարաբերությունները, քանի որ Թուրքիան պատրաստ չէ ընկալելու քրդական տարրը որպես ակտիվ գործոն Մերձավոր Արեւելքում, իսկ Իսրայելին որպես քրդերի դաշնակից:

__________________
bleib mal cool...